« September 2003 | Main | November 2003 »

تانگویِ تخمِ مرغِ داغ

ه
خیلی وقته ننوشتم. نه اینکه حرف نداشته باشم؛ چرا داشتم و دارم. اما خب دیگه… امروز – همین یکی دو ساعت پیش – دوباره نمایشنامة "تانگوی تخمِ مرغِ داغ" اکبر رادی رو خوندم. خیلی هوس کرده بودم دوباره اون گفتگوهای جوندار و زنده رو بخونم. یا حتی اون مقدمة دیوونه کننده رو… همین!

… خب شهید خونه تو هستی و نازتم میچِله. این جای مُهرتو میبوسه. اون بالشتو میزنه و زنده میکنه. دیزیِ سرِ سینه؛ تختِ یه نفره؛ انواع شیافِ پیزی. حتی خودِ من. خودِ منم در این مسابقة چاپلوسی شرکت داشتم. […] نه قربون؛ ما هیچ فرقی با هم نمیکنیم. مدالی هم نداریم جلوی همدیگه لیس بزنیم. همه از دم یه قماشیم. همه رنگ یه خمره ایم. چِلِسکه های گوشتی که لای چرخدنده مونده؛ داره تجزیه میشه؛ داره میگنده؛ آهسته، آهسته. خب، دنیا پِرتهایی هم داره: آدمای لب شکری، قوزولو، شش انگشتی… شاید مام جزو اون پِرتها باشیم. […] آقام سه ساله از نگاهِ من در عذابه؛ مثل شعبده بازی که حریف دستشو خونده و میون بازی قفلش کرده. اینه که با تنها چماقی که تو این خونه داره، یعنی تو، میکوبه توی سر من. اون با تملقهایی که به تو میگه، منو تحقیر میکنه تا شبهای خودشو بین "الاهیه" و کوچة "آبشُر" عادلانه تقسیم کنه. و من! وقتی از تاریکی رَحِم بیرون اومدم، صدای جیغِ منو شنیدین؟ - نه! و من در فاصلة اون شبِ ازلی یه تیپا به لالة شکوه میزنم، بلکه جِرمِ هزار ساله رو از روی این نعشِ پوسیده پاک کنم…

... مرا خواهد کشت!

ه
عارف گفته بود که شعرِ ایرج – عارفنامه – مرا پیر کرد و عاقبت خواهد کُشت؛ این طرح نگرش سنجی جوانان مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه هم گمانم چنین بلایی سرم بیاورد! امروز برای پیش – آزمونِ طرح رفته بودم یکی از دبیرستانها؛ با مجوزِ آموزش و پرورش. گرچه قانوناً علاوه بر اجازة ادارة کل، نیاز به کسب اجازه از مناطقِ آموزش و پرورش هم هست... و بعد از همة این مجوزها مدیر مدرسه است که میتواند تصمیم بگیرد، پژوهش در مدرسه اش صورت بگیرد یا نه! همة اینها از مزیتهای مدرسه محوری است... (با اینکه این قوانین دست و پای پژوهشگرها را میبندد، اما انصاف میدهم که پربیراه و غیرمنطقی هم نیست.)
بگذریم... خلاصه کنم که اگرچه پرسشنامه بیشتر بر نگرش دانش آموزان به مسایل تنظیمِ خانواده – که هنوز برای بسیاری، از جمله مدیران مدارس تابو است – تأکید داشت، اما هنوز هم مدیر دبیرستان گمان میکند دربارة اوقات فراغت از دانش آموزانش سؤال کرده ام! فقط بدشانسی این بود که مشاور مدرسه – که پرکردن پرسشنامه ها در اتاق او انجام میشد – پرسشنامه را دید و شروع کرد به اعتراض کردن. من هم بجای اینکه عصبانی بشوم، شروع کردم به یادداشت کردن نظراتش و گفتم که حتماً نظراتتان را به مدیر طرح منتقل میکنم. جناب مشاور هم البته از این سرگرمی تازه کلی کیف کردند و نتیجه اینکه منِ بندة خدا بعد از شنیدن نقدهای فراوان جناب، ناهار نخورده با هزار جور دنگ و فنگ خودم را به کلاس ساعت دوی دانشگاه رساندم.
دست آخر اینکه برای پژوهش دربارة چنین مسایلی خصوصاً در مدارس – که همه گمان و از آن بدتر ادعا میکنند دانش آموزانشان بهیچوجه در هیچ موردی هیچ چیزی حتی ذره ای نمیدانند – باید به انواع ترفندها مجهز باشی!

پیرزنِ دوراهیِ قلهک

ه
امروز که برمیگشتم خونه، روبروی فروشگاه سپه تو خیابون زمرد یه پیرزنی دست تکون داد و من هم – مثل بعضی موقعها که این کار رو میکنم – سوارش کردم. با هزار زحمت سوار شد و کلی به جونم دعا کرد و گفت که ببرمش دو راهی قلهک. اون پنج دقیقه ای که قبل از رسیدن تو ماشین حرف میزدیم فهمیدم که خیلی پیرزن بامزه ایه. میگفت که بچه هاش آمریکا هستن و اصلاً سراغش رو نمیگیرن... یک کم بعد انگار از اینکه ازبچه هاش بد گفته ناراحت شد و اضافه کرد: البته خدا عمرشون بده. اقلاً دواهامو برام میفرستن. من هم خودشیرینی کردم و گفتم: خوبه دیگه حاج خانوم. این روزا از جوونا نمیشه خیلی توقع داشت. دیگه رسیده بودیم دم خونه اش. گفت: بذار من قبل از اینکه پیاده شم کلیدم رو پیدا کنم که بعداً هول نشم. من هم گفتم حتماً... عجله ای ندارم. بعد از اینکه کلیدش رو تو کیفش پیدا کرد؛ گفت: میدونی؛ تازه کلی هم خرده فرمایش دارن. پریروزا زنگ زده – بچه اش رو میگفت – که اون عکسی رو که جوون بودی، موهات کوتاه بود؛ لباس تیره پوشیده بودی و بهش گل وصل کرده بودی برام بفرست؛ لازمش دارم... اینا رو که میگفت گل از گل شکفته بود. شاید یادش اومده بود که یه روزی جوون بوده.... پرسیدم: فرستادین؟ گفت: آره دیگه. چیکار کنم. رفتم عکاسی سایه... مال سی سال پیش بود عکس. برام پیداش کرد، امروز پست کردم.
پیاده شد. صبر کردم درِ خونه رو باز کرد. دستی تکون دادیم. رفت تو.

پاییزِ دو چشمِ تو

هو

امروز – که ده دوازده روزی از مهرماه گذشته – دیگر باورم شد پاییز آمده. آن سالهای دبیرستان – که از شبکه و ارتباط تنها "ماورا" را میشناختم – در انجمن ادبیش این شعر نصرت رحمانی را نوشته بودم. شعر را دوست دارم؛ نمیدانم چرا... نام اصلیِ شعر "ترانة پاییز" است و من دوست تر دارم، "پاییز دو چشم تو" بخوانمش. بخوانیمش:

ترانة پاییز [پاییزِ دو چشمِ تو]
نصرت رحمانی

پاییز چه زیباست
مهتاب زده تاج سرِ کاج
پاشویه پُر از برگ خزان دیدة زرد است
بر زیر لب هره کشیدند خدایان
یک سایة باریک
هشتی شده تاریک

رنگ از رُخ مهتاب پریده
بر گونة ماه ابر اگر پنجه کشیده
دامان خودش نیز دریده

آرام دود باد درون رگ نودان
با شور زند نی لبک آرام
تا سروِ دلارام برقصد
پر شور
پر ناز بخندد
شبگیرِ سر دار

هر برگ که از شاخه جدا گشته به فکر است
تا روی زمین بوسه زند بر لبِ برگی
هر برگ که در روی زمین است
تا باز کند ناز و دود گوشة دنجی
آنگاه بپیچند
لب را به لب هم
آنگاه بسایند
تن را به تنِ هم
آنگاه بمیرند
تا باز پس از مرگ
آرام نگیرند
جاوید بمانند

سر باز از بغل باغچه آرند
آواز بخوانند:
- پاییز چه زیباست
پاییز چه زیباست
پاییزِ دو چشمِ تو چه زیباست.

سرمست لبِ پنجره خاموش نشستم
هرچند تو در خانة من نیستی امشب
من دیده بچشمانِ تو بستم
هرعکسِ تو از یک طرفی خیره برویم
این گوید:
- هیچ
آن گوید:
- برخیز و بیا زود بسویم

من گویم:
- نیلوفرِ کمرنگِ لبت را،
با شعر بگویم؛ با بوسه بشویم.
ای کاش...
ای کاش...
آن عکسِ تو از قاب درآید
همچون صدف از آب برآید
ای کاش...
جان گیری و بر نقش و گل بوتة قالی بنشینی
آنگاه به تن پیرهن از شوق بدرّی
از شور بلرزی
دیوانه همه شوق، همه شور
بیگانه پریشیده همه قهر –
همه نور!

بر بستر من نقش شود پیکر گرمت
آنگاه زنم پرده به یکسو
گویم که:
- من اینجا به لب پنجره بودم
گویی که:
- نه...، آنجا...!
آرام بگیریم
از عشق بمیریم
آنگاه، به پاییز
هر برگ که از شاخة جانم به کف باد روان است

هر سال که از عمر من آید به سرانجام
ببینم که به پاییز دو چشم تو هر آن برگ
هر درد
هر شور
هر شعر

از قلب من خسته جدا شد
باد هوس ات برد
آتش زد و خاکستر آنرا به هوا ریخت
من، هیچ نگفتم
جز آنکه سرودم:
- پاییز دو چشم تو چه زیباست!
پاییز چه زیباست
مهتاب زده تاج سرِ کاج
پاشویه پُر از برگ خزان دیدة زرد است
آن دختر همسایه لب نردة ایوان
میخواند با نالة جانسوز:
"خیزید و خز آرید که هنگام خزان است"

هر برگ که از شاخه جدا گشته به فکر است
تا روی زمین بوسه زند بر لبِ برگی
هر برگ که در روی زمین است، بفکر است.
تا باز کند ناز و دود گوشة دنجی
آنگاه بپیچند، لب را به لب هم
آنگاه بسایند، تن را به تنِ هم
آنگاه بمیرند
تا باز پس از مرگ، آرام نگیرند

جاوید بمانند
سر باز از بغل باغچه آرند
آواز بخوانند:
- پاییز چه زیباست
من نیز بخوانم:
- پاییزِ دو چشمِ تو چه زیباست.
چه زیباست!