وضعیّت دائماً موقّتی

بسیاری از رخدادهای امروز دنیا برای ما ایرانی‌ها و مردمان کشورهایی مانند ایران(از دید جایگاه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی) قابل فهم و ملموس نیست، دنبال دلیلش نیستم؛ برایم جالب بود که در این مورد خاص که در مقاله به آن اشاره شده نزدیکی عمیق و عجیبی وجود دارد، گویی از غرایض نوع بشر است!

شاگرد کوچک شما

شرکت‌هایی که عمومی می‌شوند (سهام‌شان را به عموم و در بورس عرضه می‌کنند) به طور طبیعی از مزایای فراوانی برخوردار می‌شوند، از جمله این که در صورت این که بازار سرمایه ارزیابی مثبتی از عملکرد آن‌ها داشته باشد به راحتی می‌توانند سرمایه‌ی جدید جذب کنند (در حال حاضر حتی راحت‌تر از دولت‌های کشورهای توسعه‌یافته‌ای مثل ایتالیا و اسپانیا). در ازای این مزایا اگر بازار سرمایه ارزیابی منفی از رشد ارزش در شرکت داشته باشد - و این ارزیابی می‌تواند کاملا غلط باشد - پای مالکان سهام به تغییر مدیریت و حتی تجزیه و فروش شرکت باز می‌شود. معقول این است که شرکت‌هایی که در مرحله‌ی رشد قرار دارند سهام‌شان را عرضه نکنند چرا که بازار سرمایه آن‌قدر هوشمند و جزئی‌نگر نیست که مدیر خلاق یک شرکت می‌تواند باشد (ارزش سهام اپل در مقاطع مختلف نشان‌دهنده‌ی این واقعیت است). در یک مقطع خاص که شرکت در حال توسعه است اما ارزش افزوده‌ای تولید نمی‌کند اگر شرکت سهامی عام باشد ممکن است Private Equity ها که تخصص‌شان پوست‌کندن و سلاخی شرکت‌های در حال احتضار است وارد کار شوند، چنان که در فیلمی که نقل کرده‌اید چنین شده.

با تمام این احوال برای شرکت‌های فناوری اطلاعات مثل گروپ‌آن عرضه‌ی سهام (به اصطلاح IPO) در ابتدا بسیار پرمنفعت است چون قیمت‌گذاری سهم این شرکت‌ها پیچیده است ولی خوش‌بینی عمومی نسبت به رشد و درآمدزایی آن‌ها باعث می‌شود بسیار بالاتر از سوددهی فعلی قیمت‌گذاری شوند (مثل فیس‌بوک). این واقعیت بنیان‌گذاران را که سهم خصوصی زیادی در این‌گونه شرکت‌ها دارند به طمع می‌اندازد که یک‌شبه میلیونر و میلیاردر شوند. اشتباه مدیر گروپ‌آن شاید عمومی کردن بی‌موقع شرکت‌اش بوده، که طمع مدیران و بنیان‌گذاران شرکت در این بی‌نقش نیست. اگر به رشد کسب‌وکارش اعتقاد جدی داشت می‌توانست مثل زوکربرگ چند سال دیگر صبر کند.

در واقعیت هم ارزش یک شرکت عمومی هم تنها با ارزش سهام آن سنجیده نمی‌شود. شرکت Heinz بسیار بالاتر از قیمت سهام‌اش خریده شد. اگر از کسانی که در کار تجزیه و فروش شرکت‌های در حال احتضار هستند هم بپرسید، کارشان را به حال جامعه مفید می‌دانند و ادعا می‌کنند ورشکستگی و تجزیه‌ی شرکت‌ها و اخراج کارگران اگرچه مثل مرگ تلخ است اما باعث تخصیص بهینه‌تر سرمایه و نیروی کار در جامعه می‌شود همان‌طور که مرگ یکی جا برای دیگران باز می‌کند و انرژی و امکانات جامعه را بازتخصیص می‌دهد. البته در جایی که مرگ برای یک شرکت پذیرفته شده مرگ‌های بی‌دلیل هم پیش می‌آید.

با وجود این‌ها ادعای موقتی بودن را نمی‌شود پذیرفت. هنوز هم در بسیاری کسب‌وکارها شرکت‌هایی که در کارگران‌شان روحیه‌ی «شرکتی» ایجاد می‌کنند موفق‌ترند. ممکن است این در مورد والمارت درست نباشد چون کارگر والمارت می‌داند اگر درست کار نکند اثرش به وضوح قابل دیدن است و جایگزین‌اش در بازار کار به راحتی قابل یافت. اما اثر کار یک وکیل، بانکدار، استاد دانشگاه یا مهندس فناوری (و همان وکیل و حسابداری که در شرکت Private Equity کار می‌کند) ممکن است تا سال‌ها بعد برای شرکت متبوع‌اش و جامعه‌اش قابل دیدن نباشد، ولی قطعا قضاوت نادرست یا ترجیح منافع شخصی به منفعت شرکت و منافع عمومی جامعه قطعا به شرکت‌ها و جوامع آسیب می‌زند. ایجاد روحیه و فرهنگ شرکتی و اجتماعی مسئولیت‌پذیری به جای طمع و منفعت‌جویی شخصی در درازمدت به نفع شرکت و به نفع جامعه است و شرکت‌ها و جوامعی هنوز این کار را می‌کنند.

سلام

در کل تا حدود زیادی باهاتون موافقم.‏
یک جا نوشتید که :"پیشتر از این‌ها، شرکت یک جور تعادل بین برسازنده‌هایش برقرار می‌کرد – بین مشتری، مدیران، کارمندان، شهر و جامعه و از ایندست."
اول اینکه ممنون از به کار بردن کلمه "برسازنده" که گمانم معادل ذی نفع یا Stakeholder باشد. هیچکدام از معادل هایی که شنیده بودم به دلم نمی چسبید!
دوم در مورد جمله بالا و آنجا که گفته اید: "البته شرکتها ادعاهای دیگر دارند و مثلا می‌گویند که مشتری از همه مهمتر است. بوضوح می‌دانیم که این‌طور نیست و این‌ها گنده‌گویی‌های پوچی‌ست که همه کم‌وبیش مزخرف‌بودنشان را تجربه کرده‌ایم."؛
هر دو این جملات که اولی به مسئولیت اجتماعی و دومی به اهمیت مشتری اشاره می کند را فقط تا حدودی قبول دارم! به نظر من شرکت ها هنوز به دنبال این دو هدف هستند. دلیلش هم واضح است چون اگر در شرایط و به شکل درستی به مسئولیت اجتماعی بپردازند و واقعا به رضایت مشتری اهمیت بدهند، ارزش بیشتری برای سهامدارانشان ایجاد می کنند. رضایت مشتری مدتها اصلی برای دستیابی به موفقیت شرکت ها بوده و به نظر می رسد مسئولیت اجتماعی هم اهمیت بیشتری پیدا کرده. از نظر من تنها انگیزه ها تغییر کرده. اگر حجم انبوه تحقیقاتی که در سال های اخیر در مورد رابطه پرداختن به مسئولیت اجتماعی با نتایج مثبت مالی برای شرکت ها، صورت گرفته است را در نظر بگیریم -که اکثرا موافق همبستگی معنی دار این دو هستند- به نظرم در نهایت به نتیجه ای که شما گرفته اید برسیم: یعنی خلاصه شدن شرکت ها در یک عدد!

-----
ممنون علی جان. درست میگویی. فقط نکته در اینجاست که همانطور که گفتی هدف از مسوولیت اجتماعی و رضایت مشتری همچنان در جهت ایجاد سود بیشتر برای سهامداران است... و الا تا آنجا که امکان داشته باشد و تا وقتی که دیده‌ها دور باشد، اینها کوچکترین اهمیتی ندارند بنظرم. اتفاقی که اخیرا در بنگلادش افتاد، نشان میدهد که شرکتها چقدر مسوولیت اجتماعی واقعا برایشان مهم است.
این در حالیست که در گذشته واقعا اشتغال و مسوولیت اجتماعی جزو اولویتهای شرکتها بود. الان ما گمان می‌کنیم خیلی «طبیعی»ست که شرکت وقتی در شرایط سخت اقتصادی قرار دارد، نیروهایش را تعدیل کند. امّا این پدیده‌ی تعدیل نیرو، چیز نویی‌ست. واژه‌ی «داون‌سایز» - اگر اشتباه نکنم – از دهه‌ی هفتاد بکار گرفته می‌شود و «لی‌آف»ای اگر اتّفاق می‌افتاده، کارمندها کاملاً تصوّر می‌کردند که موقّتی‌ست و در اوّلین فرصت به سر کار برمی‌گردند. حالا وضعیّت به جایی رسیده که اشتغال دیگر هدف شرکت‌ها نیست. اما آیا همیشه اینطور بوده؟ خیر. جالب اینجاست که یکی از مهم‌ترین نمادهای «کُرپُرت امریکا» جنرال الکتریک – اگر درست بگویم – در دوره‌ی رکود اقتصادی بزرگ (دهه‌ی سی) حتّا یک‌نفر را اخراج نکرد – و البته بازگشت به سخنرانی گری‌گوری پک، آن موقع «جنرال الکتریک» شرکت تولیدی بود و نه «جی‌ای» غول مالی کنونی.

کاملا قبول دارم. این روزها به نظر می رسد شرکت ها به مسئولیت اجتماعی هم دید مزیت رقابتی دارند، و اگر درست باشد این طور بگویم، ریاکار شده اند!‏
آن چنان اطلاع دقیقی ندارم، اما اوضاع آنجا وخیم می شود که بشنوی مدیر جدید سونی هم قصد تعدیل نیروی چندهزار نفره دارد -خبر برای حدود یک سال پیش است و نمی دانم این کار را کردند یا نه. وقتی مدیریت ژاپنی که به قول ماتسوشیتای بزرگ "انسان محور" بود هم به این سمت رفته باشد دیگر از شرکت های آمریکایی انتظاری نیست!
دلیل این وضع هم به نظرم جهانی شدن اقتصاد، شدت گرفتن رقابت ها و سرعت بالای تغییرات در بازار و روش زندگی باشد. که شرکت ها را مجبور به چابکی و همیشه آماده تغییر بودن می کند. خوشحال می شم نظر شما رو هم بدونم. :)

-----
همینطوره علی جان. بنظر میاد که گفتمان کسب و کار عوض شده. حتما چیزهایی که گفتی همزمان با این تغییر اتفاق میفتن. اما اینکه دلایلش هستن یا پیامدهاش مطمین نیستم. مثلا سرعت بالای تغییر، بنظر من میتونه پیامد همین وضعیت موقتی باشه که حرکت مدام (و پذیرفتن ریسک) - و یک جور تعهد نسپردن کارمندان - رو الزامی میکنه. بعضی چیزهای دیگه هم صرفا ایدیولوژیه که هدفش پنهانسازیه، مثل اینکه بازار سرمایه و کار اینقدر بفکر سودشه که تبعیض سرش نمیشه و فقط شایسته‌سالاره که بنظر من مطلقا نادرسته! :)