« لبه‌ی بدن‌هایمان | صفحه اصلی | ده‌سالگی راز »

خاکسپاری در تبس

نمی‌دانم چرا اواخر اینجا فقط درباره‌ی نمایش‌هایی که دیده‌ایم، می‌نویسم. کسی نداند، گُمان می‌کند «راز» وبلاگ نقد نمایش است. به‌هرشکل، پریروز نمایش «خاکسپاری در تبس» را دیدیم. نمایش‌نامه را شِیماس هینی – شاعر ایرلندی برنده‌ی نوبل ادبی 1995 – بر اساسِ انتی‌گونه‌ی سوفوکل نوشته. در واقع، نمایشنامه ترجمه/برداشت هینی از انتی‌گونه است. اهمیّت نمایش‌نامه‌ی هینی در واقع در این است که به سوگ‌نمایش سوفوکل رنگ و لعابِ امروزی‌تری داده – یا بهتر بگویم، بی‌زمان و مکانش کرده. در اجرایی که ما دیدیم، در حالی‌که نیمی از هنرپیشه‌ها، بخصوص زن‌های نمایش، لباس‌های قدیمی – هرچند من‌درآوردی امّا متناسب با حال و هوای نمایش اصلی – به تن دارند، نیمه‌ی دیگر – عمدتاً مردهای داستان – لباس‌های امروزی‌تر پوشیده‌اند: محافظ‌ها، کریئون و هِمون چکمه‌ی نظامی به پا دارند و لباس محافظ‌ها – خصوصاً – کمابیش شکل لباس نیروی زمینی ارتش آمریکاست.

داستان، تغییر عمده‌ای نکرده: انتی‌گونه دو برادرش – پولونیکس و اتئوکلس – را از دست داده؛ امّا مرگ دو برادر یکسان نبوده: پولونیکس – که سردسته‌ی حمله‌کنندگان به تبس بوده – و اتئوکلس – که از شهر دفاع می‌کرده – در برابر هم قرار گرفته‌اند و هم را کشته‌اند. کریئون، عموی دو برادر، اتئوکلس را به مثابه‌ی قهرمان دفن می‌کند؛ امّا مانع دفن پولونیکس می‌شود – تا بسانِ دیگر خائنان جسدش فارغ از هر احترامی، طعامِ درّندگان شود. امّا انتی‌گونه – داغدار مرگ دو برادر – از عمویش – پادشاه تبس – فرمان نمی‌برد؛ به خاطرِ خواستِ مشروع شخصی‌اش و محبّتی که به برادرش دارد، قانونِ مملکت را زیر پا می‌گذارد و یک‌تنه برادر را دفن می‌کند. چه اگر برادر را دفن نکند – مطابق اعتقاد یونانی – روح برادر هیچگاه آرام نمی‌گیرد و به هادس وارد نمی‌شود. کریئون – برخلافِ خواستش و برای احترام به قانون تبس – دستور به مجازات مرگِ انتی‌گونه می‌دهد. هرمون – پسر کریئون و نامزد انتی‌گونه – وساطت می‌کند تا جان انتی‌گونه را نجات دهد که تلاشش بی‌ثمر می‌افتد. انتی‌گونه را به غاری می‌برند و بعد از اینکه مقداری غذا در اختیارش می‌گذارند - تا خونی به گردن کریئون نباشد - دهانه‌ی غار را می‌بندند تا انتی‌گونه همانجا بعد از مدتی از گرسنگی بمیرد. امّا چیزی نمی‌گذرد که تئیریاس – پیشگوی نابینای تبس – در خطابی جانانه، نظر کریئون را برمی‌گرداند. کریئون به غار می‌رود تا برادرزاده و عروس آینده‌اش را از مرگ برهاند. امّا دیگر خیلی دیر شده. در غار را که می‌گشایند، انتی‌گونه را می‌یابد که خودش را حلق‌آویز کرده و در کنار جسدش، هرمون را می‌بیند که خودش را کشته. بدبختی به همینجا ختم نمی‌شود. خبر مرگ پسرْ به ئیوردیس – همسر کریئون – که می‌رسد، او هم خود را هلاک می‌کند. کریئون – مردِ قدرقدرتِ نمایش – در پایان، تنها، بی‌پناه و بیچاره بر نعش همسر و پسرش اشک می‌ریزد.

اجرایی که ما دیدیم – جز این‌که در مجموع واقعاً خوب از کار درآمده بود – دو نقطه‌ی اوج اساسی داشت. یکی، گروه راویان (کُرس) بی‌نظیر که از قضا شامل رابرت رابینسون – خواننده‌ی گاسپل که بهش لقبِ «قناری خدا» داده‌اند (اولین نفر نشسته از سمت راست در تصویر بالا) – می‌شد. نقطه‌ی اوج دیگر، پایان نمایش بود؛ وقتی‌که کریئون بر سر نعش همسر و فرزندش، عاجزانه فریاد می‌کشید. پایانِ نمایش با اجرای عالی بازیگر نقش کریئون و پس‌زمینه‌ی آواز رابینسون، بسیار تأثربرانگیز و درخورِ سوگ‌نمایش انتی‌گونه بود و پرسش‌هایی که هنوز بعد از هزاران سال، تازه می‌نمایند: حق با چه کسی‌ست؟ هدفِ کریئون – در زیر پا گذاشتنِ خواستِ قلبیش و اولویّت‌دادنِ قانون بر عروس و برادرزاده‌اش – چه بوده؟ آیا عمل کریئون را با همان استدلالی که کرکگارد عمل ابراهیم را توضیح می‌دهد، می‌توان توضیح داد؟ چرا انتی‌گونه پیش از آنکه بمیرد به استقبال مرگ می‌رود؟ چرا خودش را دار می‌زند؟ معنای مرگِ انتی‌گونه با معنای مرگ مسیح بر صلیب قابل قیاس است؟

ارسال نظر

بهتر است نظر یا پیشنهادتان درباره‌ی نوشته‌ی من باشد. به‌هرحال، ممنونم که عقیده‌تان را ابراز می‌کنید. یادداشتِ شما پس از بررسی در همین بخش قابل مشاهده است.

(If you haven't left a comment here before, you may need to be approved by the site owner before your comment will appear. Until then, it won't appear on the entry. Thanks for waiting.)

نام:

رایانامه:

وب‌گاه:

مرا به یاد آور?

نظر: