« بدن و روح - گزارش کتاب 2 | صفحه اصلی | جادوی دولت - گزارش کتاب 3 »

ربتیکو

بیا به کافه‌ی توماس پیشِمان
و به نوای باقلاماهامان گوش کن
شاید فرشته‌ها هم بیایند و به ما ملحق شوند
و دوشادوش‌مان پایکوبی کنند

حالا که بازار موسیقی زیرزمینی با فیلم گربه‌های ایرانی – که به صراحت دوستش نداشتم و دستِ بالا یک موزیک ویدئوی بلند بود به نظرم – دوباره گرم شده، بگذارید یک‌جور موسیقی که یک‌وقتی زیرزمینی بوده، معرفی کنم تا اگر تنوّع شنیداری می‌جویید، چند ساعتی مشغولش شوید.

ربتیکو گونه‌ای از موسیقی شهری یونانی‌ست. تاریخ پیدایی و گسترشش مفصّل است. همین‌قدر بگویم که منشاء و مبدئش آسیای صغیر بوده و تبادل جمعیت بین ترکیه و یونان در 1923 نقش زیادی در توسعه‌ی این سبک داشته. ربتیکو با بوزوکی، قابلاما، مندولین و گیتار و البته پیانو و ویولن اجرا می‌شود و به خاطر درون‌مایه‌ی شهریش، اشعارش لبریز است از مفاهیم مرتبطی مثل مواد مخدر و زندان و فحشا و کارگری و جنگ و اینها. ربتیکو، متأثر از موسیقی کافه‌ای ترکیه‌ای‌ست و اصولاً در کافه‌ها هم اجرا می‌شده و وقتِ اجرایش حضّار خیلی وقت‌ها حشیش می‌کشیدند؛ می‌رقصیدند و بعضی وقت‌ها تحت تأثیر موسیقی می‌گریستند، خودزنی می‌کردند یا رگشان را با چاقو و شکسته‌ی استکان شیشه‌ای می‌زدند. موسیقی در دوره‌ی رژیم چهارم اوت مدّتی ممنوع شد و اشعارش را هم تا جایی که می‌شد تطهیر کردند.

فریس در 1983 فیلم ربتیکو (یا رمبتیکو) را درباره‌ی ماریکا نینو خواننده‌ی ربتیکو ساخته که دیدنش خالی از لُطف نیست و موسیقیش واقعاً شنیدنی و بی‌اغراق بی‌نظیر است. هرچند، داستان فیلم با آنچه از زندگی ماریکا می‌دانیم، دقیقاً منطبق نیست. فیلم، زمینه‌های تاریخی پیدایی و گسترش موسیقی را هم کمابیش و بعضی وقت‌ها با تصاویر مستند روشن می‌کند. ربتیکو، خرس نقره‌ای برلین را در 1984 برده. نسخه‌ای که ما اینجا – همراه دوستان و البته سیمین عزیز – دیدیم ویرایش 2004 فیلم است که یک حلقه دی‌وی‌دی اضافه هم دارد حاوی موسیقی بی‌نظیر فیلم، ساخته‌ی ستاورس خارچاکوس.

ماریکا در استودیویی در آمریکا یکی از آوازهای مشهورش به نام «دام» را می‌خواند

ربتیکو (Rebetiko یا اگر دنبال پاره‌های فیلم می‌گردید Rembetiko) را می‌توانید در یوتیوب جستجو کنید و چندتایی‌شان را پیدا کنید. خیلی از ویدئوهایی که در یوتیوب است مربوط به فیلم است؛ امّا اجراهای زنده را هم می‌توانید بعضاً بیابید که واقعاً شنیدنی‌ند. هرچند در ویدئوهای جدیدتر، خبری از نوازنده‌های سبیل-از-بناگوش-دررفته‌ی کلاه‌شاپو به‌سر که کتشان را روی شانه‌شان می‌انداختند و یک‌وَری می‌نشستند و ساز می‌زدند نیست. ترکیب سازها هم تغییر کرده و خودِ موسیقی نیز حس و حالِ ربتیکوهای قدیمی‌تر را ندارند.

پایین هم تلاش کرده‌ام اولین آوازی را که ماریکا در فیلمِ رمبتیکو به تنهایی می‌خوانََد به فارسی برگردانم:

امّان... امّان...
با میلاد هر نوزاد غمی زاده می‌شود
و در هنگامه‌ی جنگ، خونِ بی‌حساب می‌ریزند.
می‌سوزم، می‌سوزم؛
آتشم را با روغن فرو بنشان.
غرق می‌شوم، غرق می‌شوم؛
مرا در اقیانوسی ژرف بیفکن.
به چشمان تو سوگند
- که چشمانت ارزشمندترین‌ند برایم -
به من خنجری دادی و خنده خواستی.
می‌سوزم، می‌سوزم؛
آتشم را با روغن فرو بنشان.
غرق می‌شوم، غرق می‌شوم؛
مرا در اقیانوسی ژرف بیفکن.

امّان... امّان...
تویی که آنجا در اعماق دوزخی،
زنجیرِ سختِ آهنین را بشکن.
نامت مقدّس باد
اگر مرا نزد خود به دوزخ ببری.
می‌سوزم، می‌سوزم؛
آتشم را با روغن فرو بنشان.
غرق می‌شوم، غرق می‌شوم؛
مرا در اقیانوسی ژرف بینداز.

ارسال نظر

بهتر است نظر یا پیشنهادتان درباره‌ی نوشته‌ی من باشد. به‌هرحال، ممنونم که عقیده‌تان را ابراز می‌کنید. یادداشتِ شما پس از بررسی در همین بخش قابل مشاهده است.

(If you haven't left a comment here before, you may need to be approved by the site owner before your comment will appear. Until then, it won't appear on the entry. Thanks for waiting.)

نام:

رایانامه:

وب‌گاه:

مرا به یاد آور?

نظر: