« انتخابات (5) | صفحه اصلی | انتخابات (7) »

انتخابات (6)

(1)
انتخابات خوب است. نه به این خاطر که به خودی خود به دموکراسی می‌انجامد. در واقع، برعکس گمان می‌کنم که دموکراسی لزوماً از صندوقِ رأی بیرون نمی‌آید. تضمینی نیست که دموکراسی از اتّفاقات بزرگ و حماسه‌ها نتیجه شود. برعکس، مردم‌سالاری با تعاملاتِ رومزّه‌ی ما ساخته می‌شود و بنیادهایش استحکام می‌یابَد. انتخاباتِ پیشِ رو هم که بگذرد، دولتِ فعلی ادامه دهد یا دولتِ بعدی بیاید – هر که می‌خواهد باشد – باز در خواهیم یافت – همان‌طور که بعد از هر انتخابی دیدیم – بی‌عدالتی، فقر یا نبودِ آزادی کمتر یا بیشتر باقی می‌مانَد؛ دوباره اثبات خواهد شد که مشکلاتْ تنها با راهکارهای ساده و با روایت‌های بزرگی که آن راهکارهای ساده را پشتیبانی می‌کنند، حل نمی‌شوند. باید باور کنیم که زمان، زمانه‌ی اهمیّت «اتّفاقاتِ کوچک» است. اتّفاقاتی از جنس تعاملاتِ روزمرّه‌ی ما.

در روزهای گذشته، دیدیم که انتخابات، خصوصاً به واسطه‌ی وبلاگ‌های‌مان یا شبکه‌های مجازی اجتماعی، این فرصت را به ما داده تا قدرت را به دور از ساختار کلانش تجربه کنیم. همین‌که آزادانه می‌نشینیم و برابرْ حرف می‌زنیم و تفاوت‌هایمان را آشکار می‌کنیم و توانمان را برای انجامِ عملی جمعی توسعه می‌دهیم، داریم نشان می‌دهیم که قدرتمندیم. این دست قدرت در چارچوب سیاستی‌ست که «گلدفارب» به زیبایی آن‌را «سیاستِ چیزهای کوچک» می‌نامَد و به درستی قوّه‌ی محرّک آن‌را «قدرتِ تعریفِ موقعیّت» می‌داند. او می‌نویسد تعمیم‌های گسترده، کارِ ایدئولوژیست‌هاست – که تا امروز در بهبودِ شرایط ما ناکام بوده‌اند؛ کارِ ما جویندگانِ مردم‌سالاری، تمرکز بر چیزهای کوچک‌تر است. چیزهایی مثل همین مکالماتِ ما بر سر اتّفاقاتِ روزمره.

(2)
سهمِ من – شخصاً – از مباحثاتی که هنوز ادامه دارد این است که دریافته‌ام که هدف این وسط هر چه باشد، «حلّ مسأله‌ی نامزدِ برتر انتخابات» نیست. اگر معنای حل‌کردن، تقلیل دادنِ مسأله با هدفِ رسیدن به پاسخ است، برای من ثابت شده که این پاسخگوی نیازهای ما در مسایل اجتماعی نیست. تکیه‌زدن به «حقیقت‌های تاریخی» – که این‌طور ناب وجود ندارند – کاری از پیش نمی‌بَرَد. به جای آن شایسته‌ترست راه را برای تفسیر باز بگذاریم و به جای فروکاستن/حل‌کردنِ مسأله، با راه دادن به تفسیرهای مختلف به آن بیفزاییم/فربه‌اش کنیم. تصمیم‌گیری، به تجربه دیده‌ام، معمولاً از اقناعِ حاصل از اشباعِ تفسیرها به دست می‌آید و نه از «جواب»ی که از «حل» مسأله‌ی «نامزدِ برتر کیست؟» حاصل می‌شود.

(3)
نامربوط نیست اگر بگویم استدلالی از جنس استدلال نبوی که برای توجیه اصلاح‌طلب بودنِ موسوی می‌گوید که او سرمنشاء اصلاحات بوده؛ چون بزرگان اصلاحات کارکنان دولت او بوده‌اند، برای مخالفانِ موسوی کارکرد ندارد. چون می‌توان مرتّب این سلسله را عقب بُرد و اصلاحات را به کسانی نسبت داد که ظاهراً نسبتی با آن ندارند. مثلاً شاید به یک معنا صحیح باشد؛ امّا این‌طور می‌توان گفت که حاج شیخ عبدالکریم حائری نیای اصلاح‌طلبان است که حوزه‌ی علمیّه‌ی قم را بنیاد گذاشت تا امام خمینی در فضای آن رُشد کند و به رهبری انقلاب برسد و در دولت آقای خامنه‌ای، میرحسین موسوی بشود نخست‌وزیری که در دولت او اصلاح‌طلبانِ امروزی تربیت شدند. البتّه نگفته نماند که به همین ترتیب، میرحسین موسوی، سرمنشاء اصول‌گرایان هم هست؛ چون در دولت او اصول‌گرایانِ امروزی هم کار می‌کردند. این بحث تاریخی، به همین ترتیب در موردِ اینکه مثلاً چه کسی اوّل‌بار حکم حکومتی را واردِ دایره‌ی واژه‌های سیاسی مملکت کرد، کارکردِ چندانی برای تغییر نظر هواداران کروبی ندارد – این از جمله شامل شکلِ عمل هم می‌شود. به همین‌ترتیب، به درستی، همان پرسش‌هایی که از موسوی درباره‌ی حوادث دهه‌ی شصت می‌شود را می‌توان از کروبی هم پرسید.

(4)
در بحث‌ها اغلب، می‌شنویم که طرفمان «غیرمنطقی»ست که حرفمان را نمی‌پذیرد. هرچند، این هم می‌تواند دلیلی برای نپذیرفتن باشد؛ امّا اشکال، فراتر در همان نگاهِ «مسأله‌محوری»ست که به طور سنّتی دنبالِ «جواب» می‌گردد و در این جستجو، به منطق و حقیقتِ نابِ تاریخی معتقد است. این نگاه نمی‌پذیرد که «منطق» کسی ممکن است متفاوت از او باشد. انتظار دارد همه با داده‌هایی که او معیّن کرده («حقیقت‌های تاریخی»)، با همان تفسیری که او از جریان دارد («تفسیر معقول») و با روشی که او نتیجه‌گیری می‌کند(«روش منطقی»)، به همان جوابی برسند که او می‌خواهد. و همین‌که نمی‌رسند، شاکی می‌شود که دیگران «منطق» ندارند. نکته اینجاست که حدس می‌زنم فرایندِ تصمیم‌گیری این‌قدر خطّی و منظّم نیست. در این‌دست مسایل، جوابِ نهایی که دنبالش می‌گردیم، از ابتدا بخشی از صورتِ مسأله‌ست.

(5)
شخصاً، می‌دانم همه‌ی آنچه من و دیگران از گفتگوهای انتخاباتی به دست آورده‌ایم، گامی کوچک به سوی دموکراسی پایدارتر است. به گفتگوهای انتخاباتی ادامه بدهیم تا «سیاستِ چیزهای کوچک» مجال یابد تا دموکراسی جز از صندوقِ رأی، از تعاملاتِ روزمرّه‌ی ما زاده شود.