« استاد | صفحه اصلی | به مناسبتِ هفدهِ می »

درباره‌ی اهمیّت حروف الفبا

یا: چطور سرِ عینِ نجاست کلاهِ مکزیکی بگذاریم؟

پریروزها یکی وصفِ سربازِ از جنگ‌برگشته‌ای را می‌کرد و می‌گفت که طرف پی‌تی‌اس‌دی را تجربه کرده. من مانده بودم در جواب چه باید بگویم. بگویم بَه‌بَه چه جالب؟ یا متأسّفم؛ خیلی بد شد؟ یا چه؟ بنابراین سکوت کردم و سعی کردم قیافه‌ام را در حالتِ خاصّی بین حس‌های تعجّب، تأسّف، خوشحالی و چند چیز دیگر نگه دارم. این گذشت تا فردایش یکی دیگر داشت حرف می‌زد و می‌گفت که در بچّگی ای‌دی‌دی داشته و بزرگتر که شده ای‌دی‌اچ‌دی گرفته! وضعیّت من، وضعیّت بنده‌ی خدای آن لطیفه‌ی معروف بود که انگار به طرف خبر می‌دهند دوستش اچ‌آی‌وی گرفته، طرف متعجّت می‌گوید، اِ! پس جی‌ال‌ایکس را فروخت؟

بعد با خودم فکر کردم که چقدر حروفِ الفبا در زندگی ما مهم‌ند. در بچّگی واکسنِ ب‌ث‌ژ می‌زنیم. در جوانی مواظبیم که در معرض ویروس اچ‌آی‌وی نباشیم. بعدتر از ام‌اس می‌ترسیم و الی آخر. انگار تمامِ عمرمان تمرین ازبَرخوانی حروفِ الفبا می‌کنیم. بعد یک جستجوی کوتاه کردم. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید این‌ها نمونه‌ای از اسامی بیماری‌های مختلف‌ند: سی‌اچ‌اف. ای‌ای‌ای. بی‌پی‌اچ. سی‌ام‌وی. سی‌اوپی‌دی. دی‌آی‌اس‌اچ. دی‌جی‌دی. به نظرم هر یک از ما اگر سه یا بیش از سه حرف الفبا را تصادفی انتخاب کنیم، بی‌اختیار نامِ بیماری خاصّی را به زبان آورده‌ایم.

همه‌ی این اتّفاق‌ها همراه شد با جنجال بر سر نامِ ویروسی که تا همین پریروزها همه به اسم آنفلو‌آنزای خوکی می‌شناختیمش. داستان از آنجا شروع شد که معاون وزارتِ بهداشت اسرائیل – که عضو یک حزبِ ارتدوکس افراطی‌ست – شکایت کرد که ارجاع به اسمِ خوک در نامِ ویروس هم برای یهودی‌ها و هم برای مسلمان‌ها آزاردهنده‌ست – چراکه خوک در این دو دین نجس است. او برای تطهیر واژه – و البتّه تطهیر زبانِ مردمی که هر روز مجبورند درباره‌ی بیماری صحبت کنند و اطلاعاتشان را با هم به اشتراک بگذارند – چون نمی‌توانست عینِ نجاست را آب بکشد، پیشنهاد کرد بخشِ «خوکی» را بردارند و به جایش از آنفلوآنزای «مکزیکی» استفاده کنند. البتّه طبیعی‌ست که سفارتِ مکزیک در اسرائیل هم بی‌کار ننشست و هم‌صدا با سازمانِ بهداشتِ جهانی گفت که خاستگاهِ ویروس مشخّص نیست و علاوه بر آن، هیچ چیزِ خاصّ «مکزیکی» هم در این ویروس مشاهده نشده – لابد مثلاً وقتی زیر میکروسکوب ویروس‌ها را تماشا می‌کرده‌اند، کلاهِ مکزیکی به سر نداشته‌اند! آن‌ها نگران بودند که خوکی خواندن یا مکزیکی دانستنِ ویروس حیثیّت‌شان را لکّه‌دار کند.

از طرفِ دیگر «سازمان جهانی بهداشت حیوانات» هم، در این میان درخواست کرد که از این پس بیماری را «آنفلوآنزای آمریکای شمالی» بنامند. چراکه در گذشته هم بسیاری از واگیرهای آنفلوآنزا با مبدأ حیوانی به منشأ جغرافیایی آن بیماری‌ها ارجاع داده می‌شدند؛ مثلِ آنفلوآنزای اسپانیایی یا آنفلوآنزای آسیایی. حالا که منشأ قطعی بیماری مشخص نیست؛ حدودش را که می‌دانیم. اسم را گشاد می‌گیریم که به هر حال، خیلی خطا نکرده باشیم. دوباره، این حرف برای کشورهای آمریکای شمالی گران آمد. تا این‌که نهایتاً سازمانِ بهداشتِ جهانی پادرمیانی کرد و گفت دیگر از «آنفلوآنزای خوکی» یا انواع آنفلوآنزاهای جغرافیایی استفاده نشود. آن‌چه سازمانِ بهداشتِ‌جهانی را به این تصمیم واداشت، فشار از سوی دستگاه‌های اقتصادی بود که معتقد بودند «خوکی» خواندنِ بیماری به صنعتِ پرورش خوک صدمه می‌زند و باعث می‌شود خصوصاً صادراتِ گوشتِ خوک از آمریکا کاهش پیدا کند. واداشتنِ دامپرورهای مصری به کشتارِ خوک‌ها بدونِ داشتنِ دلیلِ پزشکی-بهداشتی مزیدِ بر علّت شد. این‌بار دیگر پای مسأله‌ی جدّی اقتصاد در میان است و نمی‌توان با کلاه مکزیکی یا آب‌کشیدنِ نجاست، شوخی‌شوخی ازش گذشت.

به‌هرحال، سازمانِ بهداشتِ جهانی نهایتاً تصمیم گرفت از نامِ بدونِ تاریخ/مذهب/جغرافیا/سیاست/اقتصادِ «اچ‌وان‌ان‌وان» استفاده کند تا خیالِ همه راحت شود. امّا گمان می‌کنید خیالِ همه راحت شد؟ نه! چون این‌بار بعضی چهره‌های مهمِ پزشکی و علمی به خوان اوّل برگشتند و گفتند که نامِ «خوکی» - از نظر علمی – درست‌تر و گویاتر از همه‌ست و در ضمن به کار بردنِ نام‌های جایگزین، حساسیّت‌ها را نسبت به بیماری کاهش می‌دهد. امّا چاره‌ای نبود. هم پای مسأله‌ی جدّی اقتصاد در میان بود و هم به هر حال باید قبول کرد که حروفِ الفبا کسی را آزار نمی‌دهند. برای همین ، یک‌بار دیگر حروف و اعدادِ مجرّدِ و تکنیکی وارد زندگی‌مان شدند. به فهرستِ نام‌های بی‌ریشه‌تان اچ‌وان‌ان‌وان را هم اضافه کنید.