« لاست | صفحه اصلی | برنامه‌ی مستند آمریکایی درباره‌ی ایران »

نظام

1- به نظر، دموکراسی همانقدر که به فردیت آدمها احترام می‌گذارد؛ همزمان نادیده‌اش می‌گیرد. هفته‌ی پیش سرِ یکی از کلاس‌های پرجمعیّت دوره‌ی کارشناسی، با خودم فکر می‌کردم که چه چیز این صد و پنجاه نفر دانشجو را در یک روز و یک‌ساعت به یک مکان کشانده؟ جواب «برنامه» بود. برنامه‌ی کلاس، آنها را – که خیلی‌هاشان هم را نمی‌شناسند و برای اوّلین بار هم را می‌بینند –یک‌جا جمع می‌کند. برنامه – نظام – به‌گونه‌ای متناقض به آن‌ها می‌فهماند که با اینکه فردیت شما خیلی برایمان محترم است؛ امّا – شرمنده – ارزشی ندارد!

2- هیچ‌کس گمان نمی‌کند که برنامه‌ی تله‌ویزیون تنها برای او یکی پخش می‌شود و ابرازِ علاقه‌های مجری به بینندگان، جدّی و منحصرِ به اوست. آن‌که روزنامه می‌خوانَد اگر گمان کند که روزنامه هر روز برای او – تنها – چاپ می‌شود، بی‌شک دیوانه‌ست. «فرد» در «نظام» می‌داند یا روزی می‌فهمد که ناچیزست؛ دیده نمی‌شود و برای دلخوشی محترمش می‌دارند.

3- در واقع، نظام با پیش‌بینی‌پذیر کردنِ اتّفاقات، با تحمیل برنامه‌ها، همواره این پیام را تولید می‌کند: «هی! خیالت راحت؛ هیچ‌چیز عوض نخواهد شد.» و هر روز که پا می‌شوی باید با خودت تکرار کنی: «یک روز دیگر، درست مثل دیروز.» به این خاطر است که گمان می‌کنم جمله‌هایی که با «امروز» شروع می‌شوند، «انقلابی»ند. چون برخلاف دیگر جمله‌ها، پیش‌فرض نمی‌گیرند که امروز درست باید تکرار دیروز باشد. انقلابی‌ها، «امروز» می‌گویند؛ آن‌ها که می‌خواهند مردم را بشورانند، همواره تکرار می‌کنند «امروز...»؛ رییس‌جمهورها بعد از انتخابشان و در فضای انقلابی دم از «امروز» می‌زنند. خیلی از آن‌ها که در مراسمِ سوگندِ اوباما شرکت کرده بودند، وقتِ مصاحبه با غرور گمان می‌کردند یک‌تنه تمام تاریخ آمریکا را از نو ساخته‌اند.

4- صحنه‌ی آخرین جنگ «اربابِ حلقه‌ها» یادتان هست؟ آنجا آراگورن – در برابر لشگرش و در مقابلِ دروازه‌ی سیاه – می‌گفت «ممکن‌ست روزی بیاید که شجاعت شکست بخورد و دوست، دوست را رها کند و زنجیره‌ی رفاقت از هم بگسلد؛ ولی آن‌روز، امروز نیست. امروز، روز مبارزه‌ست!» آراگورن انقلابی بود وقتی که اعلام کرد، امروز، مثل هر روز نیست. امروز، روزِ من است. تکرارِ دیروز نیست. آراگورن، در روز تاج‌گذاریش، وقتی می‌خواست دعای خیر بخواند باز «امروز»کنان گفت: «امروز متعلّق به یک‌نفر نیست؛ به همه تعلّق دارد. بیایید و با هم جهان را از نو بسازیم.» شاه‌آراگورن، انقلابی بود.

5- درست همان‌اندازه که کسی که گمان می‌کند روزنامه‌ی امروز تنها برای او یک‌نفر چاپ شده، به خیالِ دیگران، مایه‌ای از دیوانگی در خود دارد؛ انقلابی‌ها هم دیوانه خوانده می‌شوند. هرکس بگوید امروز تحمیل برنامه‌ها را نادیده می‌گیرم و به کلاس یا جلسه نمی‌روم؛ امروز، کاری کارستان می‌کنم؛ امروز همه چیز را تغییر می‌دهم، انقلابی‌ست و دیوانه: به نظام اعلام می‌کند که نشانت می‌دهم که فردیت من، واقعاً محترم است نه آن‌طور که تو می‌خواهی محترم باشد.