« زادراز - هفت | صفحه اصلی | بغل‌دستی »

احتیاط کن؛ التماس نکن - 2

پیشتر از دردِ سرهای آی‌آربی‌ها در دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های پژوهشی اینجا نوشته بودم. نکته‌ی بامزّه‌ای که دو-سه هفته‌ی پیش درباره‌ی سخت‌گیری آنها دریافتم این‌که آی‌آربی‌ها معمولاً نمونه‌گیری گلوله‌برفی را در پیشنهاده‌ی کار رد می‌کنند. نمونه‌گیری گلوله‌برفی برای آن‌ها که علوم اجتماعی خوانده‌اند، آشناست. برای دیگران همین‌قدر بگویم که یکی از روش‌های توسعه‌ی نمونه‌ست که به‌ویژه و البتّه نه همیشه، برای جمعیّت‌های ناآشکار استفاده می‌شود. یکی را پیدا می‌کنی که ویژگی‌های مورد نظر تو را دارد. سراغش می‌روی و او به پرسش‌هایت پاسخ می‌دهد. بعد ازش می‌خواهی اگر کس یا کسانِ دیگری را می‌شناسد که همین ویژگی‌ها را دارند و می‌توانند پرسش‌هات را پاسخ بدهند، معرّفی کند و به این‌ترتیب، نمونه توسعه می‌یابد. همان‌طور که گفتم این مورد خصوصاً درباره‌ی جمعیّت‌های پنهان – مثلاً مصرف‌کننده‌های مواد که سر نخهای زیادی ازشان نداری– کاراست. امّا مشکلِ آی‌آربی‌ها ظاهراً این است که نمی‌پذیرند تو از کسی بخواهی کسِ دیگری را معرّفی کند و احتیاطِ بیشتر اینجاست که در کلاس ما، یکی از هم‌کلاسی‌ها برای این‌که بدونِ مشکل، تأییدِ آی‌آربی را به دست بیاورد، قبل از این‌که آن‌ها ایرادی بگیرند،‌ نمونه‌گیری گلوله‌برفی را از پیشنهاده‌ی کار بیرون آورد!

بگذریم؛ اینجا قاعده‌ی احتیاط بهتر از تأسّف‌ست، نمودهای بسیاری دارد و از جمله، در مورد آتش‌سوزی خیلی شدید است. علایم و نشان‌ها و راهنماها و نقشه‌ها این‌را می‌رساند که انگار همه در حال آماده‌باش‌ند که هرلحظه جایی آتشی به پا شود. اخیراً هم در روزنامه نوشته بود که ایالتِ مینه‌سوتا – بعد از بسیاری ایالاتِ دیگر – قانونی را به تازگی اجرا می‌کند که سیگارها باید از این بعد طوری باشند که اگر مدّتی بی‌استفاده جایی رها شوند، خود به خود خاموش گردند. در روزنامه با مادرِ یکی از دخترانِ دانشجو که پارسال در خانه‌اش با آتشی سوخته بود که احتمال می‌دهند منبعش سیگارِ رهاشده باشد، مصاحبه کرده بودند و خیلی ابرازِ خوشحالی می‌کرد از اجرای این قانون. البتّه گویا سیگارها هم کمی گران شده‌اند.

آژیرِ توفان هم یکی دیگر از پیشگیری‌ها و احتیاط‌های مردمانِ اینجاست. در کلاس درس نشسته‌ای، که می‌بینی آژیری شبیه به همان‌ها که موشک‌باران یا ورودِ هواپیماهای دشمن را اعلام می‌کند، به صدا درآمد. البتّه هیچ‌کس هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد؛ امّا گویا معنا و مفهوم خاصّی دارد که مثلاً توفانی در راه است؛ هرچند دو باری که من آژیر را شنیدم، چیزِ خاصّی ندیدم... این‌طوری‌ها.