« زمانه | صفحه اصلی | دکتر »

هزارتوی هزارتو

هزارتوی هزارتو – هزارتوی پایانی – منتشر شد. هنوز نوشته‌ای از ما – سیما و من – در این هزارتو نیست. هرچند، گویا میرزای عزیز، امکانش را باز گذاشته که حالاها هر کدام از نویسنده‌ها خواستند، درش بنویسند.

امروز با دوستِ بزرگواری صحبت این بود که چرا هزارتو تمام شد. پرسیدم آخر انگیزه‌ی نویسنده‌ها و مدیرش مگر چه بوده – که انتظار می‌داشتیم بیش از این ادامه پیدا کند؟ این اتّفاقاً پرسشِ آغازین من بود وقتی اوّل‌بار میرزا پیکوفسکی دعوت کرد دوستانِ هزارتویی در نشرِ ثالث هم را ببینند. سؤالم این بود که چرا اصلاً ما باید در هزارتو بنویسیم؛ وقتی وبلاگ‌هایمان را یا روش‌های دیگری برای نشرِ ایده‌هامان داریم. پاسخِ محتمل ذهنیم این بود که هم‌افزایی موجود در هزارتو (این‌که چیزی از مجموعِ عناصر سازنده‌اش بیشتر باشد و بنابراین اعتبار و قدر بیشتری به هر یک از عناصر بدهد) و طرّاحی خوشایند – که کار را حرفه‌ای نشان می‌داد – بعضی دلایلِ نوشتنِ ما بوده. این انگیزه‌ها امّا کم‌کم سُست شدند. یکی از دلایل – به عقیده‌ی من – مهمش این‌که نویسنده‌ها هم را نمی‌دیدند. هر مجلّه، تحریریه‌ای دارد که نویسنده‌ها، بخش مهمّی از انگیزه‌شان را از آنجا می‌گیرند. نویسنده‌های هزارتو ماه به ماه با هم به اندازه‌ی یک دو ایمیل کوتاه در ارتباط بودند و خداحافظ شما تا ماهِ بعد. مثالی که وقتِ صحبت با دوستِ بزرگوارِ پیش‌گفته به ذهنم رسید، مثال درس دادنِ ما بود در مدرسه. ما در مدرسه‌ای که ازش فارغ‌التحصیل شدیم درس می‌دادیم نه با انگیزه‌ی مالی و نه فقط به عشق کلاس (معادلِ شماره‌ی ماهانه‌ی مجلّه) که به خاطر دفتر دبیران و اتّفاقاتی که آنجا می‌گذشت (بگیرید معادلِ تحریریه).

به هر حال این را می‌گفتم که انگیزه‌ها کم شد و راهِ چاره‌اش دعوتِ از نویسنده‌های تازه بود. احتمالاً دیگرانی که بعد از موجِ اوّل، به هزارتو پیوستند – مثل خودِ من – وقتی دعوت شدند که مجلّه، نفس تازه‌ای می‌خواست و انگیزه‌های نو، تا جای‌گزینِ انگیزه‌های اندک‌اندک رو به خاموشی موجِ اوّل شوند. امّا آفتِ دیگری هم این وسط به واسطه‌ی همین دعوت‌ها پیش آمد. به نظر می‌رسید – دست‌ِ کم عدّه‌ای این‌طور استدلال می‌کردند – که هزارتوهای آخری – از استثناها اگر بگذریم – کیفیّتِ سابق را ندارند و این را به انتخابِ نویسنده‌های تازه نسبت می‌دادند. این‌طوری اگر نگاه کنیم، دیگر اعتباری که از نوشتنِ در هزارتو پیش از این به حسابِ نویسنده گذاشته می‌شد، از بین رفته بود.

با همه‌ی این‌ها – با محوشدنِ انگیزه‌های بسیاری از نویسندگان – می‌شد باز هم هزارتو را ادامه داد اگر انگیزه‌های مدیریّت پابرجا می‌ماند؛ یا به عبارتِ دیگر میرزا ، بیش از این آدم‌ها را فشار می‌داد! که البتّه توقّع بی‌جایی بود یا نوشتن به فارسی برایش توجیهی می‌داشت. یا شیوه‌ی مدیریّت به‌گونه‌ای تغییر می‌کرد که ایده‌ها یا آدمهای تازه با خودشان انگیزه‌های نو می‌آوردند. با از دست رفتن انگیزه‌ی نویسنده‌ها و مدیر، هزارتو تعطیل شد؛ هرچند به هر حال – گمانم همه متفق‌القول باشند – اثرِ خوبی برای مدیر و نویسنده‌هاش در فضای مجازی فارسی‌زبان به جا گذاشت. خسته نباشی محمّد عزیز و همکاران و دوستانِ دیده و نادیده!