« مینیاپولیس | صفحه اصلی | پاییز »

کشور مهم من

امروز، به همراه سه تا از هم‌بخشی‌ها – دو تا سال دوّمی و یکی سال چهارمی – دعوت شده بودم به میهمانی شام و گفتگو با نخست وزیر سابق نروژ ( دو دور بین سالهای 1997 تا 2005). نخست‌وزیر بندویک – بعد از کناره‌گیری از سیاست – اکنون رییسِ «مرکز اُسلو برای صلح و حقوق بشر» است. میزبانِ ما و نخست‌وزیرِ سابق در یکی از هتل‌های شهر، خانه‌ی نروژ بود و شرکت‌کنندگان این جلسه‌ی پانزده‌نفره را بندویک و همراهانش از مرکز مطبوع و خانه‌ی نروژ تشکیل می‌دادند به علاوه‌ی نُه نفر از دانشجویان دانشگاه‌های شهر – که به خاطر رشته و علایقشان دعوت شده بودند. بندویک آنطور که گفت دوست داشت دانشجویان – و به قول خودش جوان‌ترها – را ببیند و با آنها درباره‌ی مسایلی که در حوزه‌ی صُلح برایشان مهم است، حرف بزند.

البتّه نمی‌دانم این‌جور میهمانی‌ها چقدر صلح را در جهان متحوّل می‌کنند؛ امّا در این جلسه فهمیدم استعاره‌ها همان‌هایی‌ست که در کشور خودمان هم به کار می‌روند – مثلاً، شما جوانان، رهبران آینده هستید. ضمن این‌که نمی‌دانم چه‌اندازه گفتن حرف‌هایی مثل فرهنگ‌ها در جهان متنوّعند و ما باید صلح را برقرار کنیم و این هدفی دسترسی‌پذیر است، به صلح واقعی می‌انجامد؛ امّا باز فهمیدم که در چه کشور مهمّی زندگی می‌کرده‌ام. هر بار نخست‌وزیر سابق، پرسش‌های دیگران را پاسخ می‌داد، اشاره‌ای هم به ایران می‌کرد. با پیش آمدن بحث اسلام‌هراسی، با سخن‌گفتن از جدایی سیاست و کلیسا و با گفتگوی بین غرب و اسلام و نیز با پیش‌آمدنِ مسأله‌ی اسراییل و فلسطین به من اشاره می‌کرد و می‌خواست بداند در کشورم، مردم درباره‌ی این مقولات چه طور فکر می‌کنند.

بندویک به تازگی با احمدی‌نژاد و نیز با خاتمی دیدار داشته. خاتمی را خیلی دوست داشت و او را مردی اصلاح‌گرا می‌دانست و معتقد بود که باید با بنیادش همکاری کرد. جز حرف‌های تکراری در جلسه، برای من بهترین نکته‌ی حرفهای نخست‌وزیر وقتی بود که از بیماری روانی خودش گفت و یادآوری کرد که با صحبت کردن در مورد بیماریش، از دستش خلاص شده. با دوستان و خانواده‌اش تلاش کرده تا افسردگی شدیدش بهبود پیدا کند و برگشته به سیاست و دوباره، مردم انتخابش کرده‌اند. و نیز، حرفهایش در مورد ربط رشته‌ی تحصیلیش – الهیات – با سیاست برایم جالب بود و انگیزه‌های فردی مسیحی-لوتری‌ش برای سیاست‌مدار شدن. به این ترتیب، نتیجه‌ی دیگری که گرفتم این بود که احتمالاً حرف زدن در مورد تجربه‌های شخصی، تأثیر بیشتری از صحبت درباره‌ی کلیشه‌های صلح و حقوق بشر و فقر جهانی – آن‌هم هنگامِ خوردن غذای مفصّل – دارد. شاید خوب باشد نخست‌وزیر بندویک – اگر هنوز این کار را نکرده – بخشی از وقتش را در مرکز اسلو بگذارد برای نوشتن کتابی درباره‌ی زندگی و تجربه‌های شخصیش. با بارقه‌هایی که من دیدم و شنیدم، به نظرم تأثیرگذار خواهد بود.

در مجموع – احتمالاً نه دستِ کم به خاطر همه‌ی حرف‌ها – میهمانی جالبی بود با تشریفاتِ خاص معمول. جالب‌تر اینکه من و دو دانشجوی پسرِ دیگر بعد از یک‌روز خسته‌کننده – و نهایتاً شرکت در یک جلسه‌ی اجباری درباره‌ی رابطه‌ی تنوّع فرهنگی و توسعه‌ی اقتصادی، که آخرسر نمی‌دانم چطور به دموکراسی و نتایج غریب از پیش معلوم رسید – از دانشگاه با کوله‌پشتی و کفشِ اسپرت خودمان را دوان‌دوان رسانده بودیم به جلسه و طبیعی‌ست که بعد از خوشامدگویی کوتاه، اوّلین راهنمایی این بود که «خب... کیف‌هاتون رو هم می‌تونین بذارین اون پشت...» و بعد نگاه کردیم و دیدیم چرا همه اینقدر مرتّب و منظّم و رسمی هستند!

دستِ آخر اینکه مرکز اسلو هم مثل بقیه به ایران از دو منظر علاقه‌مند بود: سیاسی و توریستی! چراکه در پایان، یکی از اعضای مرکز اسلو – که اسمش مثل بقیه‌شان جدّاً دشوار بود – کارتش را داد و گفت برای ما مسأله‌ی ایران و اسلام جالب و مهم است و خوشحال می‌شویم اگر کاری داشتی با ما تماس بگیری. صحبت‌ها هم همان‌ها بود که ایران، مردمان و تاریخ بزرگی دارد. ولی وای از حاکمانش. یک نروژی دیگر هم گفت که یک بار به ایران آمده و تهران را دیده و از اصفهان دو تا فرش خریده و نتوانسته متأسفانه به «یاس» برود. گفتم: یاس؟ در ایران؟ گفت: آره دیگه... شهر خاتمی. گفتم: آهان. یزد. باید دفعه‌ی دیگر که به ایران می‌روی حتماً ببینی. تازه آن‌وقت بود که دوستِ ترکم اعتراف کرد که آنها به یزد می‌گویند «یاش».

یک کلام، تجربه‌ی جالبی بود.