« خود و بدن | صفحه اصلی | هزارتوی خیانت »

بدن‌های ورزشی

پیش از آغاز: گزارش بازی پرسپولیس و استقلال را در راه بازگشت از سفر خوبی که به اصفهان داشتیم، در خودرو و از طریق رادیو می‌شنیدیم. طرف، بازی را از داخل استودیوی پخش رادیو جوان و احتمالاً با دیدن تصاویر تله‌ویزیونی گزارش می‌کرد. گذشته از اشتباهاتِ مکرّرش، جایی – نقل به مضمون – گفت «دوربین‌های تله‌ویزیونی مدام قیافه‌ی جذّاب آرش برهانی را شکار می‌کنند.» همین بهانه‌ای شد برای این یادداشتِ کوتاه.

عکّاسی ورزشی، بدن‌های برانگیخته‌ای را سوژه قرار می‌دهد که مشغول کنشی با خود یا با دیگرانند. بدن‌های پیروز، بدن‌های محزون، بدن‌های درگیر و از این‌دست، اغلب موضوعاتی جذّاب برای عکّاسان ورزشی هستند. رو (1999) در «ورزش، فرهنگ و رسانه» اشاره می‌کند که حوزه‌ی دیگری هم در عکّاسی وجود دارد که علی‌رغم بدنامی، به همین‌ترتیب، سوژه‌اش «بدن» است: عکّاسی پورنوگرافیک – که برانگیختگی جنسی بیننده را قصد می‌کند. به نظر می‌رسد شباهت‌های فراوانی بین عکّاسی ورزشی و پورنوگرافی وجود دارد و عکّاسان ورزشی، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، در عکس‌هایشان نشانی دسته‌ای از امور جنسی را می‌دهند که وابسته به پورنوگرافی‌ند. این نشانی‌ها سابقه‌ی تاریخی هم دارند. به طور مثال، گوتمن (1996) در کتابش، «امر اروتیک در ورزش» معتقد است که ورزش و سکسوالیته وابستگی نزدیکی به هم دارند. او به یونان باستان اشاره می‌کند و آگاهی مردمان آن‌دوره را از این موضوع یادآوری می‌کند که مشاهده‌ی بدن‌های ورزیده – چه در حالت استراحت یا در تحرّک – می‌توانند از نظر جنسی جذّاب باشند. داتن (1995) هم در «بدنِ کمال‌پذیر: ایدئال غربی توسعه‌ی جسمانی» جنبه‌های اروتیک و شهوانی بازنمایی‌های هنر قدیم (به صورت مجسّمه یا نقّاسی) از بدن‌های ورزشکارانه را برمی‌رسد. به‌هرشکل به نظر می‌رسد پورنوگرافی و عکس‌های ورزشی هر دو بر «بدن» به عنوان سوژه، متمرکزند؛ دقیقاً امکانات اجرایی و کیفیّت‌های ویژه‌ی آن را می‌سنجند و متوجّه برانگیختگی هستند. رو (1999) مشابه پورنوگرافی «سخت» و «نرم»، دو دسته‌ی عکّاسی ورزشی سخت و نرم را از هم جدا می‌کند و خصوصاً نقش زنان ورزشکار را در این‌دست عکّاسی برجسته می‌سازد. احتمالاً وقتی رو کتابش را می‌نوشته ماریا شاراپوا – زن تنیس‌باز مشهور روسی – چندان شناخته نبوده. امّا به هر شکل، شماره‌ی ویژه‌ی لباس شنای «اسپورتس ایلاستریتد» که با تصاویر قهرمانان ورزشکار زن – مثلاً در سال 2006 با شرکت شاراپوا – منتشر می‌شود، مثال خوبی برای تحلیل عکس‌های ورزشی و خصوصاً بازنمایی زنان ورزشکار در اختیار قرار می‌دهد.

مطالعات مربوط به عکس و تصویر ورزشی در حوزه‌ی مباحث مرتبط با رسانه، مباحث جالبی در خصوص ایدئولوژی – خصوصاً با استفاده از مفهوم جنسیّت – عرضه می‌کند.