« درس‌هایی که آموختم | صفحه اصلی | ریچارد هوگارت »

من نمی‌دانم، پس هستم

روزهای زیادی بود که جمله‌ی مشهور و کذایی قبل از«هستم»، ذهنی را که تازه داشتم به فلسفه‌گریزی عادتش می دادم، مشغول کرده بود. این راه را تا انتهای جاده‌ای که به دیدن وفکرکردن و شنیدن ختم می‌شد، آهسته، بارها و بارها طی کرده بودم ... ولی مثل همیشه، مثل همیشه چیزی کم بود برای فهمیدن؛ برای خوب فهمیدن! دیدن کم بود برای بودنم؛ و شنیدن و حتّی فکر کردن!
بهانه‌ی بودن من؛ این «من» که روزهای زیادی بود میانِ سرگردانیش تاب می خوردم... بهانه‌ی بودن باید چیزی باشد که این معمای حل‌ناشده‌ی وجودم را ـ اگرنمی تواند حل کند ـ حداقل قابل فهم سازد!
وهنوز چونان کودکی بهانه می گرفتم؛ بهانه‌ی بودن!
خوب که نگاه کردم دیدم شاید «بهانه‌ی اثبات بودن» است. چیزی که به راحتی اگر به آن فکر نکنی قابل هضم است و وقتی فکر کردی، دیگر این دستهایی که می‌نویسد، این چشمها که از تبعیدگاه آدم می‌بیند، نمی‌تواند کافی باشد برای فهمیدنِ بودن!

روزهای امتحان، وقتی معلم پاسخ مسأله را می نوشت روی تخته سیاه، گویی همه چیز تمام می شد ـ همه‌ی التهاب ها، همه‌ی شلوغی ها. همه ساکت می شدند و برای لحظه‌ای در سکوت به راهِ حل خیره می‌ماندند. همان روزها بود که برای فهمیدن مرگ با خودم گفتم: مرگ مثل لحظه فهمیدن جواب مساله است. لحظه‌ای که می‌دانی؛ لحظه ای که می‌فهمی. و دیگر جای تو بین آنهایی که برای فهمیدن دست و پا می‌زنند نیست... به همین سادگی.

تا وقتی نمی دانیم هستیم، وجود داریم برای خوب دیدن؛ برای خوب فکر کردن؛ برای خوب شنیدن؛ وبرای خوب فهمیدن.... واین فهمیدن گاهِ اتفاق، انتهای مقصدی است که این التهاب شک برانگیز وجود را تسکین می‌دهد.

من نمی دانم پس هستم ـ به همین سادگی!

ـ سمیرا، اردی‌بهشت هشتاد و شش

پ.ن.
یادداشت را دوست خوبمان، سمیرای عزیز نوشته بود. به بهانه و بعد از خواندنِ نوشته‌ی سمیرای عزیزمان، بد نیست ـ اگر تا حالا باخبر نشده‌اید ـ آگاهتان کنم که هزارتوی هویّت هم بیرون آمده. این‌بار سیمای عزیزم هم در هزارتو نوشته ـ که باعث افتخارم است. ایده‌ی اصلی و مرکزی نوشته‌اش ـ «می‌رانم، پس هستم» ـ را خیلی دوست داشتم/دارم. گویای یک‌جور تجربه‌ی سوژگی، حین راندن در خیابان‌های تهران است. ایده‌ی نوشته قشنگ است و از تجربه‌ی جدیدِ روزمرّه‌اش آمده و مفهوم‌پردازی شده. بعد از نوشتن، با مهربانی، مرا هم بازی داد و سعی کردیم که مفهوم ـ به نظر من ـ درخشانِ طرح‌شده در نوشته را صورت‌بندی کنیم.
در نوشته‌ی خودم ـ «آن هویّت که یک هویّت نیست» ـ هم سعی کرده‌ام با اشاره به مسأله‌ی اخیرِ دانشگاه هنر، استدلال کنم که هویّت‌هایمان چندان از پیش‌تعیین‌شده نیستند و بیشتر «اتّفاقی»ند. به گمانم ـ همانطور که سیما هم در نوشته‌اش گفته و من هم از منظری دیگر در نوشته‌ام اشاره کرده‌ام ـ هویّت، مسأله‌ای روایی و زبانی‌ست و بنابراین، تحوّلات مرتبط با زبان در هویّت هم تأثیرگذار شده. یکی هم همین منش «اتّفاقی» آن ـ اگر واژه را بجا استفاده می‌کنم.