« جلد جدیدِ راز | صفحه اصلی | استوارت هال »

سیب‌های راز: هشتاد و پنج

سال نو مبارک :) شاد و خوش و سرحال و موفق باشید، همیشه.

طبق رسمی که مهدی جامی عزیز بنیاد کرده، در اوّلین روز سال، در سرانجام سال رفته و آغاز سال پیش رو، یادداشت‌های گزیده‌ام را با شرحی کوتاه برای هر یک، یک‌جا می‌آورم. اگر خواننده‌ی همیشگی «راز» هستید، خوشحال می‌شوم بدانم کدام نوشته‌ها برای شما جالب‌تر بوده؟
-----
داستان هشتاد و پنج «راز» با «من از نسل مردان مردّدم» به تاریخ ۶ فروردین آغاز شد. یادداشت را مردانه همراه با آهی و حسرتی برای برادران بزرگتر و کوچکترم و به ویژه برای برادر بزرگم بهروز خان وثوقی نوشتم که قیصر ما بود. نوشته، از عکس بهروز وثوقی آمد و تفاوت‌هایم را در مردانگی با نسل پس و قبلم گفتم. تردید برایم معنایی اخلاقی داشت و دارد. سعی کردم نشانش بدهم. دیدگاه دیگران درباره‌ی نوشته برایم جذّاب بود.
نوشته را ۲۰ام فروردین با «قیصرهای امروزی» ـ در ادامه‌ی بحثی که دکتر امیرابراهیمی درباره‌ی یادداشت من طرح کرد ـ پی گرفتم.

هنوز فروردین به پایان نرسیده، «پیاده‌روی‌های بی‌پایانِ پرسه‌گردِ خیابان‌های اینترنت» (۳۱ فروردین) را نوشتم. بحث را بچّه‌محلّم ـ میثم ـ آغاز کرد. امّا تنها به وبلاگ خودش محدود نماند؛ سرایت کرد و بحثی به زعم خودم آموزنده را گستراند.

بحثْ اردیبهشت‌ماه ادامه پیدا کرد. این شد که ۴ام اردیبهشت «پرسه‌گردی‌های شاعر هایپررمانتیک در کوچه‌های شهرِ نو» را نوشتم. گفتم تا اطّلاع ثانوی «وبلاگ» را اینطور می‌بینم. یادداشت شد مانیفستم. بند‌بندِ کوبنده‌ی نوشته را دوست دارم.

جستارهای مربوط به مردانگی، دغدغه‌ی ذهنیم بود و هست. اردیبهشت شد و من بخش اوّل «بازخوانی تجربه‌ی مردانه در ترانه‌های عامیانه» را نوشتم و ترانه‌ی «شطرنج» مهرداد را با دیدگاهِ یونگی رابرت بلای شکافتم. دیگران چه فکر می‌کردند، نفهمیدم. خودم امّا دوستش داشتم. شاید به دلایل شخصی.

صحبت از دلایل شخصی شد، پس «از لیکو تا هایکو» را هم بیفزایم که اردیبهشت تمام نشده، نوشتمش و کتاب «صد لیکو: سروده‌های بلوچی» را معرّفی کردم. شعرهای کتاب را ـ که از شاعران بی‌نشان است ـ اگر نخوانده‌اید، بخوانید. اگرنه لذّت بزرگی را فروگذارده‌اید.

خرداد را با شرکت در بحث کوتاهی شروع کردم که خانم دکتر احمدنیای عزیز و حامد قدوسی گرامی و امیرمسعود خوبم، درباره‌ی گفته‌های کاستلز در دانشکده‌ی علوم اجتماعی علامه طباطبایی راه انداخته بودند. از «دو سنّت رقیب در پژوهش اجتماعی» سخن گفتم و مجادله‌ی ۱۹۶۱ پوپر و آدورنو را یادآوری کردم.

در آغاز دهه‌ی سوّم خرداد «درباره‌ی تلفن ـ درباره‌ی من» را نوشتم. از «الزام‌آور بودن تلفن» گفتم و نسبتم را با این ابزار ارتباطی روشن کردم. گفتم دوستش ندارم؛ جز مواقعی که آرزو می‌کنم «کاشکی تلفن بزنه زنگ تو شبای بی‌قراری / تو با اون صدای گرمت، اسممو به لب بیاری»

تیر ـ ماهِ نقطه‌ی عطف ـ ماهِ کم‌کاری بود. «آواز رمانتیک... نداره شنونده!» را نوشتم و از «زبانِ عشق» بین هم‌نسلهایم گفتم.

ماه به آخر نرسیده، «سالن سینما: دو برداشت» را نوشتم. از مقاومت در برابر اراده‌ی قاهر و مسلّط مندرج در غار افلاطونی سالن سینما نوشتم. از این‌که چطور بردگان زندانی، می‌شوند انسان‌هایی که رهایی جستجو می‌کنند. نوشته‌ی تأثیرگذاری بود؛ هم برای خودم و هم برای دیگران.

سیزدهم مرداد، «صمیمیّت نو» را درباره‌ی یکی از شوهای «آهنگ درخواستی» تله‌ویزیون ماهواره‌ای نوشتم و از تغییر مفهوم «صمیمیّت» گفتم. در ادامه‌ی نگاهم به وبلاگ‌ها، خواستم بگویم که ابزارهای نو، مفاهیم قبلی را بسط نداده‌اند؛ بلکه گونه‌ای جدید از مفاهیم را به ارمغان آورده‌اند.

سیزده روز بعدش، «ادبیّات آگهی» را در درباره‌ی تبلیغ یک محصول «زنانه» نوشتم. سعی کردم از آرایه‌های «استعاره» و «مجاز مرسل» در تحلیل آگهی تجاری استفاده کنم.

شهریور، با نوشتن «چهره‌ی تو»، آغاز شد. نوشته‌ای که خیلی دوستش دارم و به «او»یی تقدیم شده که بی‌چهره شناختمش و اکنون به چهره دوستش دارم.

بیستم شهریور «زمانه: یک قدم تا جنوب» را درباره‌ی سیاست‌های اطّلاع‌رسانی «رادیو زمانه» نوشتم. بنیان‌های نظریش به نظرم آن اندازه کامل می‌آمد که چارچوبی برای داوری و قضاوت به دست بدهد. همین هم شد.

وقتی علاقه‌ام به ترانه‌های همه‌پسند با میل به ساختن بنیان‌ها و چارچوب‌های تحلیلی ترکیب شود، پیامدش می‌شود «از فرهنگ سیاسی ویلداوسکی تا شازده خانوم ستّار» در ۴ام مهر.

همین علاقه، ۱۰ روز بعد، خودش را در یادداشت «وقتی از بازی عشق سخن می‌گوییم، از چه سخن می‌گوییم؟» نشان داد. یادداشت آرایه‌ی «استعاره» را ابزاری می‌سازد برای نقد فرهنگی ترانه‌های همه‌پسند. با نیم‌نگاهی به چارچوبِ پیش‌ساخته‌ی یادداشتِ چهارم مهر.

بیستم مهر، در نقدِ نمایش «ماه در آب» محمّد یعقوبی، یادداشت نوشتم با عنوان «شخصیّت‌پردازی، حل جدول کلمات متقاطع نیست». دوستش دارم.

سوّم آبان‌ماه، «زیر زمین اصالت» را در بحث با داریوش محمّدپور و در دفاع از موسیقی زیرزمینی نوشتم. هرچند لحن گفتگویم را با داریوش دوست ندارم، متن برایم ارزشمند است.

یادداشتِ کوتاه «لباس نوی امپراتور» در روزهای پایانی آبان درباره‌ی جنجال «زهره شوکت»، منتشر شد. در پرده، نظرم را درباره‌ی چرایی این همه جنجال گفتم.

آذرماه، ماهِ بحث درباره‌ی اخلاق تصویر بود. چون احتمالاً بیشتر به «هزارتو» مربوط می‌شود و نه به «راز»، می‌گذرم. آذر ـ از جمله ـ ماه تولّد «راز» هم هست. «تولّد مترجم تمام‌وقت» را به همین مناسبت نوشتم. بسیار دوستش دارم.

دی‌ماه دو نوشته درباره‌ی «هویّت» داشتم. یکی را ۱۹ام نوشتم: «وقتی هویّت را در نام می‌جوید»؛ با نگاهی به ترانه‌ی علیرضا عصّار و ذکر این نکته که سیاستِ هویّت اتّفاقاً «سیاستِ نامیدن» است. ۲۹ام همان ماه، «هویّت‌های مفصل‌بندی‌شده» را نوشتم؛ با نگاهی به کتاب نوی آمارتیا سن: «هویّت و خشونت».

بهمن‌ماه مصادف بود با عاشورا. «شرحی برای یک خبر» را با استفاده از ابزار بودریاری وانموده، درباره‌ی ممنوعیّت شمایل در عزاداری‌های محرّم نوشتم.

نوشته‌ی شخصی‌تر «بازی ما: یا داستان تکراری عنترها» را ۲۷ام بهمن نوشتم با یک توصیه «هر بازی، بازی ما نیست.»

اسفندماه چندان پربار نبود. با نوشتن «کوندرا به روایت باختین» بسیاری از بینندگان از سایتِ هفتان به راز آمدند.

جز این‌ها، نوشته‌هایم را در «هزارتو» هم اضافه کنید. هفت یادداشت، در سالی که گذشت برای «هزارتو» نوشتم.
-----
حالا که کارنامه‌ام را نگاه می‌کنم، خوشحال می‌شوم از آن‌چه در سال گذشته نوشتم. با غرور می‌گویم: برای من که آرمانم نوشتن است، هشتاد و پنج سال پرباری بود.

مرتبط:
سیب‌های راز: هشتاد و چهار