اخلاق عکس

خیلی خیلی ممنونم به خاطر پاسخ خوب‌تان پویان عزیز :)
همان‌طور که نوشته بودم، خودم نمی‌توانم مطمئنا حتی به این اخلاق سارتری معتقد باشم؛ و از این زاویه باز هم با شما موافقم (دارم از پشت به بخشی از آنچه نوشته‌ام خنجر هم می‌زنم ؛) :)) در واقع، آنجائی که سارتر به نوعی انتظار دارد آنچه بر دیگران می‌پسندم بر خود بپسندم و بالعکس! اصلا نمی‌توانم بگویم این کار (موضوع چنین تصویری شدن‌ام) اخلاقی است؛ اگر خودم موضوع چنین عکسی باشم، حتما از عکاس دلخور خواهم شد!
به‌هرحال، مسئله اینجاست که چنین اخلاق پویا و متغیر و نسبی‌ای (اگر نخواهم در چاله‌ی منافع فردی‌ام که به من می‌توانند حق بدهند ردش کنم، بیاندازمش) مضرات و مزایای خودش را دارد (به خاطر همین نسبی بودن‌اش)؛ البته شاید بشود گفت ارتدوکس‌ـ‌‌سارتری‌اش!، مضرات کمتری هم داشته و کمتر به مشکل با خودش برسد، به شرطی که اخطار سوءنیت و سوءاستفاده‌ی سارتر هم جدی گرفته شود در برخورد با و به‌کارگیری، این شکل اخلاق (البته، حتی در غیر این‌صورت هم باید بگویم به هر حال، این، خیلی بهتر از آن اخلاق تک‌مرجع آسمانی/زمینی است. حداقل افراد بیشتری می‌توانند از این اخلاق نو سوءاستفاده کنند!!!)
درباره‌ی عکاس چینی هم، باز می‌توانم با شما موافق باشم. همان‌طور که نوشته بودم، پیش از اینکه اصلا به درستی یا نادرستی کار عکاس چینی فکر کنم، نمی‌توانم مطمئن باشم که به چنین توجیهی/اخلاقی فکر کرده باشد.
اما اگر این شکیات را کنار بگذارم، گمانم می‌توانم بگویم، در موقعیت‌های استثنائی هم هست که کار عکاس، یعنی ساختن/انتخاب اخلاقی اخلاقی‌تر هم دشوارتر می‌شود. (می‌توانم از زاویه‌ی دیگری هم به قضیه نگاه کنم: انتخاب، در چنین لحظاتی آن‌قدر دشوار می‌شود و اضطراب و مسئولیتی که عامل باید به جان بخرد آن‌قدر سنگین، که شاید بشود با اندکی اغماض، اصلا عمل را فراتر از مرزهای اخلاق دید؛ جائی که بشود گفت، اخلاقیات صلاحیت کافی برای داوری در آنجا را ندارند. یاد صحنه‌ای از فیلم "هتل روآندا" افتادم که فیلم‌بردار از هتل (منطقه‌ی نسبتا امن) خارج می‌شود و از کشتار فجیعی تصویر می‌گیرد. اینجا تصویربردار (عکاس مستدام ؛) حتی درباره‌ی حفظ جان خودش هم دست به انتخاب زده.)
/
به زعم من وقتی می‌گوئیم کار عکاس غیراخلاقی بوده، یعنی داریم اخلاقی مرجع را در نظر می‌گیریم (حداقل به مرجعیت خودمان). مثلا همین‌که، نجات جان یک‌نفر مهم‌تر از نجات جان صدها نفر است. (راستش روراست درباره‌ی خودم، اگر مثلا پای یک‌نفر از آشنایان من در میان باشد، جانش از صدها نفر هم برایم مهم‌تر می‌شود. شاید به نظر به شدت غیراخلاقی و غیرمنصفانه بیاید، ولی آن یک‌نفر است که من می‌شناسمش و هویت مشخصی برای من دارد که از آن توده‌ی ناشناس جدایش می‌کند. البته می‌توانم در رد حرف خودم بگویم آن یکی هم اخلاقی توده‌ای است که گرچه در موضوعی خاص مورد پسند من شاید نباشد، اما صلحیت خودش را دارد (حتی برای، در لحظاتی که مجبور به انتخاب خاص و یا حتی فقط قضاوت، نیستم). با این‌حال، اینجا نه من و نه هیچ کس دیگر مرجع عام نیستیم، چون هر کس مرجع خودش را دارد. خب، البته می‌شود در این مورد هم بحث را بازتر کرد و به آشوب بعدش هم فکر کرد!!! من که مسئولیت‌اش را نمی‌پذیرم ؛). به هر حال، حرفم این است که آن عکاس ممکن است در پاسخ سوال اول بگوید: "من در آن لحظه چنین اخلاقی را پایه‌گذاری کردم".
و درباره‌ی ایراد دوم هم: باز مسئله اینجاست که "مردم" اشاره‌ی گسترده‌ای است. فکر کنم بشود گفت، برای عکاس می‌تواند نجات مردم مهم باشد و نه یک فرد. (یا حتی مثلا، عکاس ممکن است بگوید من فکر کردم ممکن است قربانی بعدی کسی از آشنایان من باشد! یا اینکه بگوید در آن لحظه من این میل خودم به نجات جان فردی در دید را زیر پا گذاشتم، وجدان خودم را زیر پا گذاشتم، برای اینکه فکر کردم جان آدم‌های بیشتری در خطر است. عذاب را به جان خریدم و خودم را در ذهن خود تبدیل به یک سفاک کردم، اما حاضر نشدم برای آرامش موقت خودم، آسایش آدم‌های زیادی را ندیده بگیرم).
/
کاملا با شما موافقم در این باره که : "نکته در این‌جاست که کنش را کدام منابعِ گفتمانی شکل می‌دهند."

و نکته‌ای که باز تکرارش می‌کنم این است که، باز هم مسئله‌ی سوءبرداشت‌ها از نگاه سارتری به اخلاق هم مطرح می‌شود؛ در واقع، اینکه "من مسئولیت هر کاری را می‌پذیرم، (پس اخلاقی‌اش می‌کنم) و انجامش می‌دهم" آن‌قدر گسترده است و جای بازی دارد که گمانم جناب هیتلر و رفقای امروزی‌شان هم بتوانند در سایه‌اش حلقه‌ی تقدسی بالای سر خود بیاندازند!!! و مشخصا این اصلا خوشایند که نیست هیچ، نفرت‌انگیز هم هست؛ آن‌قدر که آدم حاضر باشد برود زیر آسمان پرستاره‌ی کانت یا توی ذهن هر خدائی که آدم را قبول کند!!! (مگر اینکه بخواهیم با اخلاقی ماکیاولیستی بررسی‌شان کنیم!!!).
و اینکه، ببخشید که انگار اصلا معلوم نشد بالاخره طرف کی هستم و کلی به خودم هم انداختم این وسط ؛) (اعتراف می‌کنم، مشخصا بحث و اینکه چه چیزهائی پشت یک تصویر یا رفتار پنهان است برایم خیلی جذاب‌تر است و گفتگو با شما لذت‌بخش و پربار :).
باز هم ممنونم به خاطر پاسخ خواندنی‌تان و بسیار ممنون که وقت گذاشتید و خواندید و پاسخ دادید.
امیدوارم روزگار به کام‌تان باشد و شلوغی روزگار باب میل، و سرخوش باشید و شاد :)

-----
خیلی ممنونم. باز هم استفاده کردم از آن‌چه نوشته‌اید. تمام قشنگی‌اش هم به همین است که معلوم نیست طرف کی هستید. :) جداً سپاسگزارم.

با درود،

واقعا جالبه مناظره دونفرتون!
من که خیلی لذت بردم و یاد گرفتم.

پیروز و پویا باشید!

-----
تمام قشنگی عرصه ی عمومی همین مجادله‌های فکریه. من هم ممنونم :)

سلام و ممنون،
و منتظر می مانیم.گرچه در ذیق وقت که خواندیم دارید ، همین که ادامه ی بحث را بخوانید هم خیلی خوب است. نظر بدهید که دیگر بهتر است.

سلام
شرمنده که ربطي به مطلبتان ندارد ولي خواستم از همدردي‌تان تشکر کنم . بي‌نهايت سپاسگزارم .

-----

مطمئن باشین که ما، به خود شما و روزگارتون در کنار افکار و نوشته‌هاتون توجّه داریم. همیشه شاد و امیدوار باشین :)

منتظر جواب شما به نقطه الف هستم ، گرچه هنوز با تيتر شما كنار نيومدم