« از لیکو تا هایکو | صفحه اصلی | دو سنّت رقیب در پژوهش اجتماعی »

کاستلز در سه راه ضرّابخانه!

از مقدّمه‌ی «گفت‌وگوهایی با مانوئل کاستلز» (گفتگوهای مارتین اینس با کاستلز؛ ترجمه‌ی حسن چاوشیان و لیلا جوافشانی؛ نشر نی):

مانوئل کاستلز یکی از مشهورترین دانشمندانِ اجتماعی جهان است. شهرتِ او گستره‌ای بسیار فراتر از عرصه‌ی آکادمیک، که کاشانه‌ی همیشگی اوست، دارد. انواع و اقسامِ سیاستمداران، مدیرانِ اقتصادی، رهبرانِ اتّحادیّه‌های کارگری، فعّالان سازمان‌های غیردولتی، روزنامه‌نگاران، و سازندگان افکار عمومی، از جمله کسانی هستند که به آثارِ او علاقه دارند، و این در حالی‌ست که او جایگاه رفیعی در بسیاری اجتماعاتِ علمی دارد و در نمایه‌ی ارجاعاتِ علوم اجتماعی از رتبه‌ی بالایی برخوردار است. در اکتبر ۲۰۰۰ روزنامه‌ی آبزرور، او را صد و سی و نهمین شخصِ صاحب نفوذ و مؤثّر در بریتانیا معرّفی کرد، جلوتر از بارونس تاچر و خیل رهبرانِ دنیای تجارت، سیاست و رسانه‌ها. بسیار جالب است که کسی که در کالیفرنیا و کاتالونیا زندگی می‌کند [نه در بریتانیا] چنین رتبه‌ای کسب کند.

[...] او یکی از اندک دانشگاهیانی‌ست که پیروان زیادی در بین اهل تجارت و فعّالیّت‌های اقتصادی دارد، و این به دلیل تحلیل مشروحی‌ست که از فنّاوری نوین اطّلاعات به عمل آورده است. آثار او در شکل‌گیری تفکّر رهبران اتّحادیه‌های کارگری نیز نقش داشته است؛ همان‌طور که اعطای جایزه‌ی اوّل مه برای تفکّر اجتماعی، از سوی اتّحادیّه‌های کارگری کاتالانی در ۱۹۹۹، گواه این مدّعاست. در همان سال، او به خاطر کارهایی که درباره‌ی اینترنت کرده بود از انجمن‌های کاتالانی تجارت و صنعت نیز جایزه‌ای دریافت کرد، این موفقیّت دوسویه و نادربودن آن تأیید دیگری‌ست بر جایگاهِ خاصّ آثار کاستلز. [...] زندگی اوّلیّه‌ی او، به منزله‌ی یک آنارشیست و یک چپ، اکنون پشتِ سر گذاشته شده است. او بر حسب ارزش‌ها و معیارهای خودش هنوز هم شهروند متعهّدی‌ست و خود را یک چپ مستقل می‌داند؛ امّا نمی‌گذارد تحلیل و تحقیق‌هایش سوگیری سیاسی پیدا کند. او می‌گوید «حقیقت به خودی خود انقلابی‌ست؛ چون به مردم قدرتی اعطا می‌کند که ناشی از فهم زندگی و دنیایشان است.»

[...] همان‌طور که تصدّی‌های قبلی او در دپارتمان‌های جامعه‌شناسی، برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، مطالعات اروپا، مطالعات آمریکای لاتین، و سایر موضوعات نشان می‌دهد، آثار مانوئل کاستلز پیروان دانشگاهی فراوانی نیز داشته است. جامعه‌شناسی، سیاست اجتماعی، اقتصاد سیاسی، برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، جغرافی، اقتصاد و تجارت، علم و فنّاوری، و سیاست و امور بین‌المللی از جمله موضوعاتی هستند که او پرتو آموزنده و روشنگری بر آن‌ها تابانده است. [...] همه‌ی دل‌مشغولی‌های فکری او در دهه‌ی ۹۰ در سه‌گانه‌ی عظیم او «عصر اطّلاعات» که اساس شهرت جهانی اوست، یک‌جا گرد آمد. این کتاب سه جلدی، دامنه‌ی وسیعی از مباحث و موضوعات را می‌پوشاند. در این اثر توجّه و علاقه‌ی زیادی به هویّت و جنبش‌های اجتماعی، از جمله فمینیسم و محیط زیست‌گرایی، دیده می‌شود که یکی از این سه جلد را کاملاً به خود اختصاص می‌دهد. بحث او درباره‌ی فنّاوری و نوآوری، به خصوص در زمینه‌ی اینترنت، سرشار از بینش‌ها و بصیرت‌های چشم‌گیر است و مبتنی بر کار مستمر و مستقیم مانوئل در سیلیکون ولی و سایر مراکز تکنولوژی پیشرفته‌ی جهان. این اثر هم‌چنین تحلیل مشروحی از دگرگونی اجتماعی در متن و زمینه‌های گوناگون، به خصوص درباره‌ی سقوط اتّحاد شوروی، به دست می‌دهد و به وفور توجّه خود را معطوف به وضعیّت بشری می‌کند. سیاست، جنایت، ماهیّت کار، وضعیّت زنان و کودکان، و سقوط جامعه‌ی مدنی در قسمت‌های بزرگی از آفریقا، همگی در تحلیل‌های او ظاهر می‌شوند. [...] مانوئل، کار نگارش عصر اطّلاعات را هنگامی آغاز کرد که تشخیص ابتلا به سرطان موجب این تردید او می‌شد که شاید زنده نمانَد تا شاهد واکنش و پذیرش انتقادی نسبت به کار خود باشد. موفقیّت اثر و بهبود او، به گفته‌ی خودش، به این معنا بود که او می‌توانست سال‌های بازمانده‌ی عمر خود را صرف بحث و گفت‌وگو درباره‌ی این کتاب در کنفرانس‌ها و سمینارها کند، همان‌طور که ۱۵ سال را صرف نوشتنِ آن کرده بود.

[...] در سراسر جهان، خواهان آرا و عقاید مانوئل هستند. او یک مشاور یا آینده‌شناس نیست. او کاری را انجام می‌دهد که برایش جالب باشد و دانش او را غنی‌تر کند و با علایق اجتماعی‌اش سازگار باشد؛ نه کاری که عوایدی برایش داشته باشد، هرچند که اهل تجارت و دولت‌مردان تمایل زیادی به این کار دارند. جذّاب‌ترین جنبه‌ی کار او این است که درباره‌ی وقایع آینده هرگز ابراز عقیده نمی‌کند. در عوض، کار او بر پایه‌ی تحلیل تجربی و دقیق رویدادهای واقعی استوار است و حاوی بینش و بصیرت است و نه خیال‌اندیشی...
***
و امّا نکته‌ی جالب و خواندنی این‌که... حالا، این عالمِ اجتماعی ـ که خوانندگان ایرانی هم او را با سه‌گانه‌ی عصر اطّلاعاتش می‌شناسند ـ فردا، در دانشکده‌ی ما سخنرانی می‌کند! واقعاً نمی‌دانم چرا اینقدر بی‌سر و صدا. شاید محدودیّتی در تعداد مهمان‌ها دارند... بهرحال، امروز که این اطّلاعیّه را روی تابلوی طبقه‌ی تحصیلاتِ تکمیلی دیدم، خنده‌ام گرفت! :)) شما هم ببینید: