« پرسه‌گردی شاعر هایپررمانتیک در کوچه‌های «شهرِ نو» | صفحه اصلی | تردید و اعتماد »

کشفِ قابلیّتی بالقوّه، نه کشفِ نو

۱-
برایم آزارنده‌ست وقتی در درس نظریه‌های جامعه‌شناختی، هنگامی‌که مارکس درس می‌دهند و به نقدش می‌رسند، می‌گویند «او نظم و انسجام را ندیده». همین‌طور وقتی جامعه‌شناسانِ نظم‌گرا را نقد می‌کنند، فوراً می‌گویند «تضاد و منافع طبقاتی را ندیده‌اند». جالب‌تر این‌که وقتی به تئوری‌های تلفیقی و نظریه‌پردازان تلفیق‌گرا می‌رسیم، در نقد آن‌ها هم کم و بیش می‌خوانیم «تلفیق‌شان موفّق نبوده»: حالا یا خرد و کلان را درست پیوند داده‌اند و نظم و تضاد را نتوانسته‌اند تنگِ هم بچسبانند یا برعکس؛ یا تاریخی بودن را ندیده‌اند و یا ... به‌هرشکل همیشه چیزی هست که از منظر نقّادها، این نظریه‌پردازها «ندیده‌اند»؛ چیزهایی که نقّادان، ذوق‌زده می‌توانند اعلام‌شان کنند.

دکتر اباذرری روزی می‌گفت شما قَسَم نخورده‌اید که پایان‌نامه‌تان را هم از منظر تضاد بنویسید، هم نظم، هم تعامل‌گرایی، هم خرد، هم کلان، هم... هم... خلاصه، به دیدگاهتان پایبند بمانید؛ وفادار باشید!

۲-
وقتی متن «پرسه‌گردی‌های شاعر هایپررمانتیک در کوچه‌های شهر نو» را می‌نوشتم، وضعیّتِ پیشینی وبلاگ‌نویس را «دیده‌بودم». امّا به نوشته به چَشمِ دیگر نگاه کردند و گمان، که گونه‌ی انسانی جدیدی یا چه می‌دانم ویژگی‌های وبلاگ‌نویس‌ها را کشف و به دنیای علم و فرهنگ، معرّفی کرده‌ام و از همین راه، خرده گرفتند. سرراست بگویم قصدم به هیچ‌وجه معرّفی انسانِ نو نبود؛ قصدم، کشفِ نگاهی جدید به وبلاگستان بود. خواستم ظرفیّت و قوّه‌ای نامکشوف از این عرصه را نشان بدهم: مثلاً اسمش را بگذارید دموکراتیک بودن یا صمیمیّت وبلاگستان.

قیاسم درست نیست؛ می‌دانم. با این‌حال چون مثال بهتری به یاد نمی‌آورم، بپذیرید: وقتی که کپرنیک کشفش را اعلام کرد، انگار که کاری نکرده بود: چون هنوز خورشید بود که داشت دور زمین می‌چرخید! باور کردنی نبود؛ بعد از کشفِ کپرنیک هم هربار که به آسمان چشم می‌دوزم، خورشید و ستارگان‌اند که به دور زمین، می‌گردند! با این‌حال، از «انقلاب کپرنیکی» می‌گوییم و می‌نویسیم که دیدگاه‌مان به جهان به کلّی تغییر کرد: حالا زمین دیگر مرکز دنیا نیست.

۳-
مارکس، هیچ چیز نویی ابداع نکرد. او تنها برای‌مان جامعه را به گونه‌ای نو و بدیع توصیف کرد و قابلیّت‌های تازه‌ای را نشان‌مان داد. پیشنهادم صرفاً ـ با قیدِ احتیاط برای خودم البتّه ـ همین است: بیایید در توصیف‌های‌مان، در نشان دادن قابلیّت‌ها، در نقدهای‌مان ـ به‌قول دیوید لاج ـ رادیکال‌تر باشیم.

پ.ن. گفتگوهایم با دوستانم درباره‌ی وبلاگستان ـ که پیام، پیوندهایش را جمع‌آوری کرده و می‌کند ـ آموختنی‌های زیادی برایم داشت. سپاسگزار تک‌تک‌شان هستم. ضمن این‌که جناب یزدان‌جو! قبلاً موضعم را اعلام کردم که برادر! دوئل به من یکی نیامده... دوستان می‌دانند؛ شعارِ ضمنیِ سالِ نو این است: «دیگر در هیچ مسابقه و رقابتی شرکت نخواهم کرد!» :))

پ.ن. قیاس‌هایم خنده‌دار شده! شما به بزرگی‌تان ببخشید... انگار که نوشته درباره‌ی کپرنیک، مارکس و خودم است!! :))