« کتاب‌باز (۲)::اگر بخواهی، تو هم می‌توانی به زبانِ ما حرف بزنی! | صفحه اصلی | کتاب‌باز (۴)::بچّه‌های سراسر جهان، فانتزی بخوانید! »

کتاب‌باز (۳)::عادت‌های کتاب خواندن

همونطوری که گفتم یکی از کتاب‌بازها رو محمّد نوشته... این هم، نوشتة زیبای محمّد برای بچّه‌ها...

عادت‌های کتاب خواندن
کتاب‌خوان شمارة سوّم – نشریة داخلی مدرسة راهنمایی علامه حلی (۱) تهران
محمّد میرزاخانی

یک بار مردِ میان‌سالی را دیدم که سوار بر اتوبوس در حال کتاب خواندن بود؛ او با یک دست کتاب را خیلی نزدیک به چشم‌هایش گرفته و با دست دیگر به میله‌ی افقیِ اتوبوس آویزان شده بود و بی‌اعتنا به فشارهای بی‌امانِ مسافران و هوای سنگین و تکان‌های تمام‌نشدنی، لبهایش را تندوتند می‌جنبانْد و کتاب می‌خواند! گاهی چنان غرق در خواندنِ کتاب ـ به نظرم کتابِ داستان ـ بود که حرکتِ لبهایش با صدایی آرام و خفیف همراه می‌شد و مسافرانِ فضول را وامی‌داشت که بر کتابش سَرَکی بکشند و کنجکاویِ خود را فروبنشانند!
همین خاطره‌ی به‌یادماندنی بود که مرا به دقّت در شیوه‌ها و عادت‌های کتاب‌خوانی علاقه‌مند کرد. بعدها در یک کتاب عکسی دیدم از اوژن یونسکو ـ نویسنده و دانشورِ نامدارِ سده‌ی بیستم ـ لمیده بر روی کاناپه و مشغولِ کتاب خواندن! تصوّر نمی‌کردم چنین نویسنده‌ی سرشناسی به جای آن‌که شَق‌ورَق پشت میز بنشیند، درازکش و با سادگی و راحتیِ تمام کتاب بخواند... امّا پس از آنْ در میان اطرافیان، بچّه‌های مدرسه و دانشگاه که در کتابخانه‌ها یا بوستان‌ها یا جاهای دیگر می‌دیدم، به کسانی برخوردم که هریک به نوعی کتاب خواندنشان توجّهم را برمی‌انگیخت.
بعضی کتاب را با صدای نسبتاً بلند می خوانند؛ اینها اغلب گمان می کنند اگر آنچه را می‌خوانند، بشنوند، فهم و یادگیری‌شان افزایش می‌یابد. عدّه‌ای هم بیشتر وقت‌ها قدم‌زنان کتاب می‌خوانند، گویی که راه رفتن به آنان تمرکز می‌دهد. برخی را دیده‌ام که روی زمین دراز می‌کشند، دستشان را زیر چانه اهرم می‌کنند و کتاب را روی زمین می گذارند و همین طور مدّت‌ها بي‌آن‌که احساس خستگی کنند، کتاب می‌خوانند؛ به یاد دارم یکی از همین کتاب‌خوان‌های درازکش چنان در کتاب فرورفته بود که به‌رغمِِ تاریکیِ تدریجیِ هوا حاضر نشده بود برای روشن کردنِ چراغ، رشته‌ی حوادثِ داستان را رها کند و همچنان داشت به زور در تاریکی به خواندنش ادامه می داد!... بعضی هنگام خواندن اصلاً به سروصدای اطراف اهمّیّت نمی‌دهند و در هر فضایی می‌توانند کتاب بخوانند؛ در مقابلْ عدّه‌ی زیادی از کتابخوان‌ها با کوچکترین صداها تمرکزشان را از دست می‌دهند و بنابراین گوشه‌ای دِنج و بی‌سروصدا را برای کارشان برمی‌گزینند. برخی عادت دارند در خانه یا کتاب‌خانه پشت میز بنشینند و مطالعه کنند، امّا ازاین‌میان، بعضی آن‌قدر بر روی کتاب خم می‌شوند و پشت‌شان را کمان می‌کنند که آدم دلش برای ستون فقراتشان می سوزد! همچنین کسانی هستند که حتماً باید خوراکی یا هله‌هوله‌ای کنار دستشان باشد والّا قیدِ کتاب خواندن را می‌زنند. جالب‌تر از همه‌ آنهایی هستند که در حینِ کتاب خواندن چند کار دیگر هم می‌کنند؛ یا موسیقی گوش می‌دهند یا تلویزیون را روشن می‌کنند و گَه‌گداری گوشه‌ی چشمی هم به تلویزیون می‌اندازند؛ یا این‌که هر چند صفحه‌ای که خواندند، انگشتِ سبّابه را لای کتاب می‌گذارند، کتاب را می‌بندند و بابِ صحبت با اطرافیان را باز می‌کنند! و باز از نو. خیلی‌ها می‌توانند ساعت‌ها بدون جُم خوردن کتاب بخوانند امّا عدّه‌ای هم تا چند دقیقه کتاب می‌خوانند، به خمیازه کشیدن می‌افتند و چُرتشان می‌گیرد و هِی باید به تنشان کش‌وقوس بدهند و سر آخر هم باید بلند شوند، قدمی بزنند و تجدید قوا کنند...
القصّه، عادت‌ها و سبک‌های گوناگونِ کتاب خواندن به همین‌ نمونه‌ها ختم نمی‌شود؛ هر کدام از ما می‌توانیم با نگاهی به دوروبرمان نمونه‌های دیگری پیدا کنیم؛ امّا باید دانست موقع خواندن ـ به‌ویژه وقتی سروکارمان با داستان باشد ـ آنچه کمتر از هر چیز برای کتاب‌خوانان اهمّیّت دارد، «توصیه‌هایی برای درست کتاب خواندن» است! واقعیّت آن است که ما وقتی کتابِ دلخواه‌مان را به دست می‌گیریم، یکباره توصیه‌های پزشکی ـ از تابشِ نور گرفته تا شیوه‌ی نشستن ـ را از یاد می‌بریم و طوری کتاب می‌خوانیم که راحت‌تریم. آخر برای کتاب‌خوانِ حرفه‌ای چه لذّتی از این بالاتر که در تخت‌خواب آن‌قدر به خواندن ادامه دهد تا چشم‌هایش سنگین شود، بعد چوب‌اَلِف را لای کتاب بگذارد، چراغ مطالعه را خاموش کند و سرمست از جادوی کتاب به خواب رود؟

- کتاب‌باز (۱)::بیایید دون‌کیشوت باشیم!
- کتاب‌باز (۲)::اگر بخواهی، تو هم می‌توانی به زبانِ ما حرف بزنی!