« کتاب‌باز(۱)::بیایید دون‌کیشون باشیم | صفحه اصلی | کتاب‌باز (۳)::عادت‌های کتاب خواندن »

کتاب‌باز (۲)::اگر بخواهی، تو هم می‌توانی به زبانِ ما حرف بزنی!

اگر بخواهی، تو هم می‌توانی به زبانِ ما حرف بزنی!
کتاب‌خوان شمارة دوّم – نشریة داخلی مدرسة راهنمایی علامه حلی (۱) تهران

۱-
دربارة آدمِ کنجکاوی که روابط پیچیدة بین قضایا را درمی‌یابَد؛ رابطه‌های نامرئی را حدس می‌زند و معمّاهای دشوار را حل می‌کند، می‌گوییم «طرف، شرلوک هولمزه!». قدیمی‌ترها، در توصیفِ کسی که گمان می‌کند همة اتّفاقات، توطئه‌اند و هیچ‌چیز، طبیعی و تصادفی نیست و حتماً کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه وجود دارد، می‌گویند «از اون دائی‌جان ناپلئون‌هاست!» وقتی که دربارة دیکتاتورهای بزرگ تاریخ صحبت می‌کنیم که به‌شدّت خفقان را ترویج می‌کردند و همه چیز را تحت کنترل داشتند، یادِ «بیگ برادر» می‌افتیم و ... من دوستی دارم که «هاکلبری‌فین» است و دیگری، «لافکادیو»ست و آن یکی برای خودش «دون‌کیشوت»ی‌ست. کسی را می‌شناسم که مثل «ناخدا سیلور» هم‌زمان هم خوب است و هم بد. دوستان و آشنایان تو چطور؟ دوستی داری که اندازة «نیکلا کوچولو» شیطان باشد؟ یا اندازة «آلسست» پرخور؟ دوستی داری که شبیه «هری پاتر» باشد؟

۲-
ادبیّات – خصوصاً داستان – برایمان نمادهای مشترک می‌سازد. همة آدم‌های باسوادِ کتاب‌خوانِ دنیا، «شرلوک هولمز» را نمادِ کنجکاوی، ذهنیّت پیچیده و تحلیل‌گری معّماهای دشوار می‌دانند. «دون کیشوت» بین همة کتاب‌خوان‌های آشنا به داستان – در هر کجای جهان که باشند – نمادی برای ساده‌دلی و خیالاتی بودن است. هرچند منِ ایرانی، دون کیشوت را – که در اصل به زبان اسپانیایی نوشته شده – به زبان فارسی و با ترجمة مرحوم محمّد قاضی خوانده‌ام و با داستان‌های شرلوک هولمز – که در اصل به انگلیسی نوشته شده‌اند – از طریق ترجمه‌های مرحوم کریم امامی آشنا شده‌ام؛ علی‌رغمِ تمام تفاوت‌های زبانی که بین من و انبوهی از خوانندگان با زبان‌های مختلف وجود دارد، همة ما – هم من، هم دوستِ کتاب‌خوانم در اسپانیا و هم کتاب‌خوانِ آشنای دیگری در فرانسه – درکِ کم و بیش مشترکی از شخصیّت‌های معروف داستانی داریم و در زندگی روزمره‌مان بین دوستان و آشنایانمان کسی را شبیه به بعضی شخصیّت‌های داستانی می‌شناسیم.

۳-
خورخه لوئیس بورخس – نویسندة آرژانتینی – یکی از مشهورترین و بزرگترین نویسنده‌های دنیا بود. می‌گویند وقتی کسی از بورخس می‌پرسید «فایدة ادبیات چیست؟» عصبانی می‌شد؛ پرسش را ابلهانه می‌شمرد و می‌گفت «هیچ کس نمی‌پرسد فایدة آواز قناری و غروب زیبا چیست؟» معمولاً برای پدیده‌های زیبا دنبال توجیه عملی نمی‌گردیم؛ هرچند که فواید زیادی داشته باشند. داستان هم همین‌طور است: هم زیباست و هم فایده‌های زیادی دارد. فعلاً با همة فایده‌هایش کاری ندارم. ولی دستِ کم یکی از سودمندی‌هایش این است، که زبانی مشترک و نمادهای یکسانی برای همة کتاب‌خوان‌های دنیا بوجود می‌آورد. زبانی که فقط بعضی‌ها ازش سر در می‌آورند و بقیّه از آن، محروم‌اند: زبانِ رسمی سرزمین داستان.
اگر تو هم کتاب‌خوانی، به سرزمینِ ما کتاب‌خوان‌ها خوش‌آمدی. مرز سرزمین ما – سرزمین داستان – بی‌کران است و جمعیّتش هر روز اضافه می‌شود. زبانِ رسمی سرزمینِ ما، زبانِ داستان است: زبان مشترکِ کتاب‌خوان‌های سراسرِ دنیا!

- کتاب‌باز (۱)::بیایید دون‌کیشوت باشیم!