« پارادوکس ابراهیم بودن | صفحه اصلی | گزینش: شبهای روشن و ایمان کیرکگور »

طبقِ معمول: سه بند پراکنده

۱-
آغاز هفتة پیش را مشغول امتحانهای باقیمانده بودم و نیمة دوّمش را با دوستان، در سازمان، مشغولِ داوریهایی که سینا امر کرده بود. انصافاً گرچه کار خسته‌کننده‌ای بود؛ امّا حضور دوستان خوبم باعث شد خیلی خوش بگذرد. روز اوّل، یکساعتی دکتر احمدنیای بزرگوار تشریف داشتند – که گمانم در مواجهة با تفکّر قالبی پیشداورانه و سکسیستی یکی از حضّار کلاً ناامید شدند! از آن گذشته، وجودِ خودِ سینا برای شادی چند مجلس کافیست؛ امّا، اضافه کنید دلارآم را و امیرعماد را که پنجشنبه با لیلا آمد. محمّد و علی و بهروز هم گهگاهی بودند و حضورشان، باعث خوشوقتی. حضور سام و احمد هم در روز آخر، شادیمان را مضاعف کرد. مزدک را هم نیمساعتی دیدم و گپ کوتاهی زدیم. محسن را نیز – که سال اوّل دبیرستان همکلاس بودیم و سالها ندیده‌بودمش – آنجا دیدم. وقت ناهار یا شام هم رضا، با همراهی دیگر دوستان جوک «جورج» (!) را به اشکال مختلف و در ترکیب با سایر لطیفه‌های مشابه تعریف میکرد... خلاصه، داوریهای امسال خاطره شد.

۲-
فرهاد، آواز بنده‌خدایی را بمن داده – که نمیشناسمش – تا بقول خودش شاهدی باشد برای «به جهنّم»ی که نوشته بودم. البتّه وقتی ترانه را بشنوید، اعتراف میکنید که بسیار متفاوت از آنچیزی‌ست که پبشتر گفته بودم. بعبارت دیگر، باب جدیدی در شعر عاشقانه برویتان باز میشود! بهرحال، بخشی از متن ترانه چنین چیزی‌ست:

قَسَم میخوردی با منی، قسم میخوردی بخدا
خدا الهی بزنه تو کمرت!
من اهل نفرین نبودم چه برسه که تو باشی
بیاد الهی خبرت!
عمرت الهی کم نشه، امّا پر از غصّه باشه
رنجایی که بمن دادی بکشی تا آخرش
الهی که یه روز خوش از تو گلوت پایین نره
رسوای عالمت کنن اون چشای در به درت

اینرا که شنیدم، یادِ بازسازی خودمان افتادم، از تصنیفی قدیمی با ردیفی – شرمنده‌ام – نامؤدّبانه:
تو که بی‌وفا نبودی پدرسگ!
پر جور و جفا نبودی پدرسگ!
و همینطور تا آخر...

۳-
اینمورد را هم پیشتر میخواستم بگویم که فراموش کردم. امّا، دیروز که دوست دیگری به تشدیدِ واژة «دوّم» ایراد گرفت، موضوع خاطرم آمد که مینویسم. غَرَض اینکه بخدا قسم، «دوّم» و «سوّم» تشدید دارند. اوّل‌بار، دکتر شادروی عزیز، بعد از تصحیح پرسشنامه‌ای، ایراد گرفتند که دوّم فارسی‌ست و تشدید ندارد و گذاشتن تشدید روی واوِ دوّم همانقدر ناپسند است که فرضاً بگویی دوماً! همانجا گفتم که وقتی با تشدید تلفّظش میکنیم، چرا تشدید نگذاریم و مگر درّه و برّه و از این قبیل فارسی نیستند که تشدید دارند؟ که گفتند خیر اصلش دره و بره (!) است. تعجّب کردم و چیزی نگفتم تا چند روز بعدش مقالة «بررسی تشدید از دید علمی و حلّ یک مشکل املایی» دکتر وحیدیان کامیار زبانشناس را بردم و نشانشان دادم که در فارسی پهلوی هم تشدید داشته‌ایم و امروزه هم صامتهایی مانند «ل» (فرضاً پلّه)، «ر» (مثل ارّه)، «پ» (تپّه)، «م» (مثلاً امّید)، «ک» (لکّه)، «ش» (پشّه)، «ی» (دیّم)، «و» (دوّم مورد بحث)، «ز» (مزّه)، «ت» (مثلاً متّه)، «غ» (فرض بگیرید جغّه) و «چ» (بچّه) مستعد تشدیدند؛ امّا از آنجاییکه قرار دادن یا ندادن تشدید در فارسی، تفاوت معنایی ایجاد نمیکند، چندان توجّهی به تشدید نشده. (برعکس در عربی، تشدید مهم است و مثلاً بنّا را از بنا منفک میکند.) خلاصه، دستِ آخر دکتر شادروی گرامی رضایت دادند که «بهتر است تشدید نگذاریم!»
دکتر شادرو در روش تحقیق و تکنیکهایش، بسیار دقیق و دانا هستند و از آن محمتر بسیار مورد احترام دانشجویان و از جمله بنده و باز هم مهمتر، احتمالاً استاد راهنمای آیندة سینا. امّا، دست کم در این یک مورد محق نبودند.
بگذریم؛ خلاصه کنم که همانموقع، یاد بحثهایمان در «ماورا»ی حالا خاطره‌انگیز افتادم بر سر فارسی یا عربی نوشتن و بسیاری موضوعات دیگر؛ با پرهام – که حالا در فرانسه است – و صبا – که نمیدانم کجاست. (خاطرت هست امیرمسعود عزیز؟)