« مصاحبه؛ شرایط اجتماعی و مفهوم جوانی | صفحه اصلی | بی‌ناموسی علمی »

بوفِ كورِ هدايت - محمد میرزاخانی

امتحان میدهم و سرم شلوغ است. نوشتة پایین را محمّد عزیز زحمت کشیده و نوشته که بنظرم بسیار خواندنی آمد. شما هم از دستش ندهید.

پس از سال ها انتظار براي چاپ آثار صادق هدايت ، بالاخره امسال تحقق انتظارها و آرزوهايمان را ديديم . وقتي چند ماه پيش از اين ( ابتدا در نمايشگاه كتاب و بعد در كتابفروشي ها ) چند چاپِ مختلف از آثار هدايت را ديدم ، واقعاًخوشحال شدم . مخصوصاً به خاطر انتشارِ بوف كور . يكي از اين چاپ ها را كه طرح جلدِ نسبتاً جالبي هم داشت و روي آن در گوشه اي نوشته شده بود : متن اصلي ، خريدم و با شوق و ذوق شروع كردم به خواندن . البته بوف كور را پيش از آن خوشبختانه چند بار خوانده بودم ولي هر بار با همان چاپ‌هاي زيراكسي ونامرغوب .اما ابتدا پس از شروع كتاب ، و بعد پس از تمام شدنِ آن ، بارها از كاري كه انجام داده بودم اظهار پشيماني كردم . ولي چه سود . به ياد قيمت كتاب افتادم : نهصد و نود و نه تومان و دو قران و يك عباسي . و با خودم گفتم حيفِ اين همه پول !

حال براي اينكه معلوم شود ماجرا چيست تنها به چند مورد از همة آن مواردي كه ديدم بسنده مي كنم :

1. اين كتاب توسط « انتشارات صادق هدايت » و زير نظر فردي به نام دكتر بهنام اوحدي منتشر شده است ؛ در اين كار ظاهراً عدة زيادي او را همياري كرده اند كه با عناوين حروف‌نگار و صفحه‌آرا و نمونه‌خوان ( 3 نفر ) و … در آغاز كتاب اسم شان آمده است . در برگة سوم كتاب ، پس از نام كتاب با قلمي كوچكتر نوشته شده : متن اصلي ( بي كم و كاست ) . شمارگان اين اثر هفتاد هزار نسخه است .

2. در دو صفحة بعد از كتابشناسي بوف كور ، انتشار اين اثر به چند نفر تقديم شده است كه نام هر يك از اين افرادي كه اثر به ايشان تقديم شده با توصيفي همراه شده است . مثلاً :

دكتر محمد صنعتي رمزگشاي بي مانند بوف كور . و در مورد آن چهار نفر ديگر هم باز تقريباً وضعيت به همين منوال است.

اما دربارة متن بوف كور :

1.در طول متن بارها با ديدن ستاره * روي واژه‌ها توجه‌مان به پاورقي جلب مي شود . البته اين ستاره چند كار را با هم انجام داده . مثلاً براي اين كلمه ها ستاره گذاشته شده است : چنباتمه ، جلوم ، شوور ، نشد ، ناخونش و در پاورقي ها اين طور آمده : چمباتمه ، جلويم ، شوهر ، نشت ، ناخنش . و جالب اينكه هر كدام از اين واژه ها كه چند بار در متن به كار رفته اند ( مثل جلوم ¬ جلويم ) در تمام موارد همين عمل ستاره گذاري و پاورقي بي كم و كاست انجام شده است .

3. بعضي واژه‌ها در طيّ متن با گذاشتن ستاره ، در پاورقي معنا شده اند :مثلاً واژه‌هايي چون :سلعه ،‌ كارتنك ،‌ ننو ، نزع ، دست‌غاله ، مِجري ، هوزوارِشنِ ادبي ، دولچه ، اَرخالق ، وسمه ، و ... . و جالب تر اينكه بعضي واژه ها به كلي اشتباه معنا شده اند ؛ مثلاً در عبارتِ « چشم هاي رِك زده و پلك هاي خون آلود » بالاي واژه رك ستاره گذاشته شده و در پاورقي اين طور معنا شده است : سخن زير لب كه از روي خشم و ناراحتي گفته مي شود ، زك ، ژك . ( ص 52 ) حال آنكه در عبارت مذكور ، معناي واژه بسيار واضح است . هم چنين با يك نگاه سريع به فرهنگ فارسي عاميانه ابوالحسن نجفي معناي واژه را مي توان ديد با شاهدي از خود بوفِ‌كور : رك زده 1 . خيره ، مات ، زل زده ، « دو چشم سياه ديدم كه بدون حالتْ رك زده به من نگاه مي كرد . ( جلد دوم . ص 765 ) .

3 . به متن بوف‌‌كور با گذاشتن علامت [] چيزهايي اضافه شده است . مثلاً :

ـ تمام بدبختي هاي زندگي ام دوباره جلو [ي] چشمم مجسم شد . ( ص 42 )
ـ همة مردم [به] بيرون شهر …
ـ سايه [ ي] او را به ديوار عرق كرده حمام …
ـ اگر او را سابق بر اين [هم] نديده بودم … ( ص 22 )
و …

4 . يك عالمه نقطه و ويرگول و … در متن گداشته شده است كه كاربردشان نابه جا و غلط است و در چاپ معتبر و خوبِ قبلي ( انتشارات اميركبير ) خبري از اين نقطه ، ويرگول ها نبود :

ـ يك هواي وحشتناك و پر از كيف ؛ بود ، ( ص 92 )
ـ صداي:« لا اله الا الله » مرا متوجه كرد . ( ص 92 )
ـ اين حس شهوتِ كشته، شده كه خواب زاييده ي آن بود ، ( ص 89 )
ـ جلويِ ، خانه ي پدر زنم كه رسيدم ، ( ص 90 )

5 . غلط هاي تايپي هم در متن كم نيست:

ـ … جلو [ي] چشمم گرفتم تا در چاله ي كف دستم شب جادواني را توليد بكنم . ( ص 88 )
ـ ريشيم نامرتب ، ولي يك حالت روحاني و كشنده پيدا كرده بودم . ( ص 100 )
ـ دقت ردم ببينم آيا در اتاق او مرد ديگري هم هست . ( ص 111 )
ـ پلك هاي خميده ي و خمار ، ( ص 113 )

6 . متن بوف كور بنا به چاپ اميركبير و هم‌چنين بنا به دست نوشتة منتشرشده‌ي بوف‌كور ، از 4 قسمت تشكيل يافته است . اما در اين چاپ فصل بندي به هم پيوسته و همة متن پشت سر هم آمده است و در حقيقت 4 قسمت شده يك قسمت . در چاپ امير كبير و در دست نوشته‌ي هدايت ، در قسمت سوم بوف كور چندين بار سطرها نقطه‌چين …… گذاشته شده است(مثلاً صص 83 ، 91 و 95 ) اما در اين چاپ اين موارد هم از ميان رفته اند .

7 . در چاپ هاي قبلي آثار هدايت ، در آغاز تمامشان نام همة آثار هدايت آمده است و لي در اين چاپ اين مورد حذف شده و به جاي آن در پايان اثر يك صفحه به نام كتاب هاي دكتر بهنام اوحدي اختصاص يافته است و يك صفحه هم به « انتشارات صادق هدايت منتشر مي كند » .

8 . فكر مي كنم همين چند مورد به قدر كافي روشنگرِ زحمت فراواني كه جناب اوحدي و دار و دسته اش كشيده اند ، هست . بايد دسته جمعي به ايشان خسته نباشيد و دست مريزاد بگوييم كه پس از سال ها انتظار، ما را به بهترين وجه به مقصودمان رساندند .

9 . هدايت براي انتشار بوف‌كور به هند مي رود ، آن را با هزار زحمت و مشقت در ( ظاهراً ) 150 نسخه چاپ مي كند ولي آقاي اوحدي به همّت امكانات امروز اين اثر را در 70 هزار نسخه ( درست است هفتاد هزار نسخه ) بدون كمترين زحمتي ( البته با يك عالم زحمت براي تخريب اثر ) منتشر مي كند و پول هنگفتي به جيب مي زند و خود و آثار گرانسنگ‌اش را هم با بوف كور تبليغ مي كند - و صد البته بدين وسيله نام بوف كور براي هميشه در كنار نام دكتر بهنام اوحدي زنده مي ماند !

10. خواستم چيزي درباره‌ي جناب اوحدي بگويم ديدم حيف چيز.