« صحنة خیابانی - دربارة عکس مایکل استانو | صفحه اصلی | اخلاق خدایان - اخلاق بردگان »

گرگان

هو

یکشنبه رفتم گرگان و چهارشنبه برگشتم؛ اینبار صرفاً جهت دیدن مامانبزرگ و استراحت مطلق. خواب بمقدار کافی و همینطور پیاده‌روی به مقصدهای مختلف برنامة ثابت هرروز بود و البتّه تخته‌نرد که کلّی پبشرفت کردم و بدون باخت (در مجموع) – سرافرازانه – برگشتم، که البتّه اینرا میگذارم بحساب مهمان‌نوازی مامانبزرگ؛ وگرنه بازی من کجا و بازی چشم‌بستة مامانبزرگ کجا؟
شب قبل از حرکت نخوابیده بودم و پس همینکه صبح ساعت هشت رسیدم، خوابیدم تا ظهر و ناهار خوردم و باز خوابیدم تا عصر. بعد، پیاده رفتم تا چهارراه عباسعلی و سپس نعل‌بندان. نبش چهارراه عباسعلی، ساختمان و سقّاخانه‌ایست بزرگ متعلّق به حضرت ابوالفضل که پنجشنبه‌ها دیدن دارد... مردمی که نذر کرده‌اند، سطلی ماست و چندتایی نان – معمولاً نان «قلاچ» گرگانی – میآورند و محض تبرّک نان و ماست به دیگران میدهند. خلاصه اینکه رفتم و از کسبة بازارچة پشت چهارراه عباسعلی چندتایی عکس گرفتم. هرکس میپرسید، میگفتم از ارزان‌فروشها عکس میگیرم...

از چهارراه عباسعلی رفتم نعلبندان. نعلبندان بازار سنّتی گرگان است. آنجا هم دوری زدم و رفتم داخل مسجد جامع گرگان که مثل بسیاری از مساجد اصلی شهرهای دیگر، درش به بازار باز میشود. مسجد جامع گرگان، بخاطر منبر قدیمیش مشهور است و البتّه بنظر من منارة زیبایی هم دارد. خود ساختمان را بازسازی کرده‌اند که خیلی بگمانم آلامد و رنگارنگ شده.

به خانة مامانبزرگ که برگشتم، محمّد باغبان را دیدم که مشغول رسیدن به حیاط است و مامانبزرگ هم آمده روی نیمکتهای آلاچیق نشسته و نظارت میکند. محمّد باغبان مرا شناخت. او به حیاط خانة ما در گرگان هم میرسید. خلاصه با هم نشستیم و چای خوردیم. محمّد پیر شده و از پرورشگاه – جایی که مادربزرگم استخدامش کرد – بازنشسته. امّا همانطور دوست‌داشتنی است و هنوز هم موقع تعارف کردن چشمانش را میبندد و سرش را پایین میندازد!

دوشنبه صبح خیابان شالیکوبی را – که الان نمیدانم اسمش چیست – پیاده بالا رفتم تا کافی‌نتی پیدا کردم و یک‌ساعتی مشغول بودم. همان مسیر را برگشتم و اینبار از نزدیک دادگاه انقلاب سابق – که الان از آنجا منتقل شده و شاید میخواهند ساختمان مصادره‌ایش را پس بدهند – داخل کوی تختی شدم. کوی تختی، قلب آموزشی گرگان است و مدارس زیادی آنجا. از جمله دبستان من که اسمش «فیضیه» بود. مدرسه‌ام را در انتهای یکی از کوچه‌ها پیدا کردم.

دبستان فیضیه، تأسیس ۱۳۴۳... مدرسه، کهنه و فرسوده شده و چندان تعمیرش نکرده‌اند. حیاط آنروزها بزرگ مدرسه، حالا بنظرم کوچک میامد. حیاطی را که از این‌سر تا آن‌سرش را میدویدیم، حالا میشد با قدم زدن، گز کرد و چشم‌برهم‌نزده بآن سرش رسید.
برگشتم خانه و ناهار خوردیم و بعد از ظهر و عصر را فقط کتاب خواندم و با مامانبزرگ تخته‌نرد بازی کردم و چای عصر را در حیاط خوردیم. مامانبزرگ، بعد از اینکه اخیراً از سی‌سی‌یو مرخّص شده، از خانه بیرون نمیرود و تا حیاطش را هم متأسّفانه با عصا قدم میزند.
سه‌شنبه صبح، رفتم ناهارخوران و پیاده برگشتم. سه ساعتی پیاده رفتم و حظ کردم از هوای عالی گرگان و خصوصاً بادی که میآمد. خیلی جاهای جادّة ناهارخوران را برای پیاده‌روی آماده کرده‌اند و پیاده‌روی عریض گذاشته‌اند.

جادّه خلوت بود و بندرت کسی را میدیدم. همینطور پایین آمدم و کم‌کم وارد شهر شدم. سر راه به محلّة قدیمی خودمان سر زدم: گرگانپارس. خانة بزرگمان تبدیل به آپارتمانهای کوچک شده. کلّی از زمین خانه بابت تعریض، عقب نشسته. تمام درختانمان را قطع کرده‌اند و ساختمان زشت جایگزین، حیاط ندارد.

از این جالبتر اینکه، بخشی از خانه‌مان هم جزو این آپارتمان نیست و به مدرسة بغلی – که خانة همسایه‌مان، آقای قبادی بود – اضافه شده. باز، جالبتر اینکه در قدیمی خانه‌مان را عوض نکرده‌اند! در، همان در است؛ فقط فرسوده شده و زنگ زده...

خانة ما تقاطع خیابانهای مهر و شهریور بود. از خیابان مرداد وارد شالیکوبی شدم و از آنجا از کنار باغ بابابزرگ – که حالا فروخته شده – گذشتم. بچّه که بودم، از اینجا خیلی رد میشدم. میرفتم کانون پرورش فکری برای تمرین تئاتر. جالب اینکه آنموقع نمیدانستم این باغ بزرگ – که حالا وسط شهر است – مال بابابزرگ بوده؛ تا همین اواخر که فروختندش و حالا قرار است بشود پاساژ. همة درختهایش را هم بجز درختهای گردو – که گمانم اجازه از شهرداری لازم دارد – زده‌اند.
چهارشنبه برای ساعت یک بعد از ظهر بلیت برگشت داشتم. بنابراین، صبحش را رفتم به سرچشمه که محلّة قدیمی گرگان است با سفالهای شیروانی دیدنی. چند تا از خانه‌های قدیمی آنجا را میراث فرهنگی خریده و یکیش – خانة تقوی – شده مدیریّت میراث فرهنگی گرگان. از آنجا چندتایی عکس گرفتم و از راه باریکه‌ای رفتم به خانة بغلی که کسی آمد و گیر داد که با حراست هماهنگ کرده‌ام یا نه؟ و اینکه باید هماهنگ کنم و در معیّت سرباز (!) برای عکّاسی بیایم. من هم بجای اینکه با حراست هماهنگ کنم و احتمالاً جواب سؤالهایشان را بدهم، با خود سرباز هماهنگ کردم!
سرباز هم که کلّی با هم رفیق شدیم، اهل آمل بود. با هم رفتیم و خانة شیرنگی و خانة باقری که هنوز در حال ترمیم بود و مدرسة تقوی و دیگر ساختمانهای مجموعة تقوی را نشانم داد؛ بدون هیچ هماهنگی با حراست. همیشه، همینطور است. اگر میخواهید کارتان راه بیفتد با پایین‌دست‌ها، راحت‌تر میتوانید به مقصود برسید.

خلاصه، از دوست سربازم هم عکس گرفتم و قرار شد اگر تا پیش از اسفند – که خدمتش تمام میشود – برگشتم گرگان، عکس را بدهم؛ وگرنه بماند یادگاری برای خودم.

از همانجا هم رفتم و امامزاده نور را (اسحق‌بن‌موسی) در سرچشمه دیدم.

بعد، رفتم امامزاده عبدالله سر مزار پدربزرگم. و باز، پیاده برگشتم خانه و ناهار را زود خوردم و خداحافظی کردم و قول دادم زود برگردم و رفتم فرودگاه. در راه رفتن به فرودگاه هم از چیزی که در این سفر توجّهم را جلب کرد عکّاسی کردم. تقریباً همه جای شهر، روی دیوارها، جوانها آی‌دی یاهویشان را نوشته‌اند و اینطور خودشان را تبلیغ میکنند. گفتم شاید این عکسها برای دکتر ذکائی که بتازگی از سمیناری در انگلستان برگشته‌اند و موضوع مقاله‌شان در آنجا «جوانان ایرانی در چت‌روم‌ها» (یا چیزی شبیه به این) بوده، جالب باشد.

برگشتنی، هواپیما استثنائاً – و برخلاف همیشه که هواپیمای ملخی است – جت فوکر بود و بنابراین در ارتفاع بالا پرواز کرد و صحنة زیبای دماوند را از دست دادم. چهل و پنج دقیقه بعد، گرگان بودم.