« بکار زدن/بکار بردن | صفحه اصلی | اقامة پنج دلیل و نصفی در دوست داشتن فیلم مولن‌روژ »

آمریکا مقصّر است

هو
اینروزها – البتّه جدای از صدا و سیما – اینطرف و آنطرف بسیار میشنوم که در جریان مسألة نجف، مقتدی صدر مقصّر است که در حرم علوی پناه گرفته و نه آمریکا و دولت موقّت عراق. نظر من جز این است. بنظرم آمریکا مقصّر اصلی است؛ نه از اینجهت که اصولاً کشوری را – حتّی برخلاف خواست جامعة بین‌الملل – اشغال کرده. بلکه به دلایل فراوانی که فرانسیس فوکویاما – استراتژیست مشهور – ضعف دولت‌سازی مینامد و در مقاله‌ای (فوکویاما، فرانسیس؛ الفبای دولت‌سازی و زمامداری؛ دکتر مجتبی امیری وحید؛ اطّلاعات سیاسی – اقتصادی؛ شمارة ۱۹۷-۱۹۸) قصد میکند الفبای اینکار را به زمامداران آمریکایی یادآوری کند.
آمریکا، از یازده سپتامبر به بعد مسؤولیّت دولت‌سازی در دو کشور افغانستان و عراق را عملاً برعهده گرفته است. بسیاری میپندارند که مداخلة آمریکا باین روش نتیجة حملات یازده سپتامبر است، در حالیکه واقعاً اینطور نیست. آمریکا پس از دورة جنگ سرد هر دو سال یکبار مسوؤلیّت برپایی دولتی تازه را برعهده داشته. اینطور، باید پذیرفت که یکی از کارهای تمام‌وقت حکومت آمریکا دولت‌سازی در کشورهای دیگر است. امّا با تمام تجربیّات پیشین، آمریکا هنوز نتوانسته روش مناسبی برای اینکار پیدا کند و حتّی دستگاهی همیشگی برای اینکار در اختیار ندارد. پیش‌بینی‌های آمریکا نادرست بوده است: نگرانی دربارة تسلیحات کشتارجمعی (هسته‌ای و بیولوژیک) بیجا بود؛ خرابکاری چندانی در میادین نفتی صورت نگرفت؛ بحران خوراک (۶۰ درصد جمعیّت عراق زیر پوشش برنامة جهانی خوراک قرار داشت که دولت بوش یکی از همکاران اصلی این برنامه بود) و بحرانهای گستردة انسانی و پناهندگی رخ نداد. و این تمام آنچیزهایی است که دولت بوش برایشان برنامه‌ریزی کرده بود.
در عوض، دولت بوش امیدوار بود پس از سرنگونی رژیم بعثی، رهبری عراق را به زمامداران جدید (و از همه مهمتر احمد چلبی اینک منفور آمریکاییها و عراقیها) انتقال دهد. امّا، اینطور نشد. ارتش از هم پاشید؛ نیروهای پلیس گشت‌زنی را خاتمه دادند؛ وزارتخانه‌ها تعطیل شد و همه چیز به غارت و چپاول رفت.
دولت بوش در عراق موفّق نبوده است؛ در حالیکه مثلاً میتوانست از تجربیات فراوان جریان پاناما (۱۹۸۹) استفاده کند. آمریکا در آخرین لحظات پیش از جنگ سازمان بازسازی پس از جنگ را بوجود آورد، آنرا زیر نظر پنتاگون گذاشت و در استفاده از اطّلاعات نهادی غفلت کرد. ضمن اینکه حکومت آمریکا نتوانست جامعة بین‌الملل را همراه خود کند. نیروهای ایتالیایی (که مانند نیروهای حافظ صلح کانادا و گارد ملّی اسپانیا، تخصّصشان حفظ امنیّت در داخل شهر است؛ کاری که از دست نیروهای خشن نظامی آمریکایی بر نمیآید.) وقتی رسیدند که مدّتها از چپاول شهرها گذشته بود. تفاوت همراهی کردن و همراه نبودن جامعة بین‌الملل تفاوت ۷۰ میلیارد دلار کمک در جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) و ۱۳ میلیار دلار ِ جنگ حاضر است.
اگر فرض بگیریم که فرایند دولت‌سازی دو مرحلة جداگانة برقراری ثبات، ارائة کمک‌های انساندوستانه و بازسازی زیرساختها از یکسو و ایجاد نهادهای سیاسی و اقتصادی قائم بخویش از سوی دیگر را شامل میشود، آمریکا در جنگ عراق، حتّی در مرحلة اوّل وامانده است. ایالات متّحده، در عراق غافلگیر شده است و بهمین خاطر مقصّر است. با خروج آمریکا، اگر مرحلة دوّم دولت‌سازی (مثل ایجاد احزاب، نظام قضایی، حاکمیّت قانون و ...) انجام نشود، آنچه بجا میماند کشمکشهای داخلی است و منجلابی که یادگار باقی میماند. دولت‌سازی کار دشوار و درازمدّت و هزینه‌بری است که هم نیروهای انسانی و هم منابع فراوانی نیاز دارد. بقول فوکویاما “دولت‌سازی در مناطقی بسیار موفّق بوده است (آلمان، ژاپن، فیلیپین) که نیروهای آمریکایی برای نسلها آنجا مانده‌اند. اگر [ما، آمریکاییها] مایل به پرداخت اینگونه هزینه‌های سنگین نیستیم، اصلاً نباید دست باین کار بزنیم.”
آمریکا، در جربان عراق دو بار مقصّر است؛ یکبار باین خاطر که دست به اشغال کشوری دیگر زده است و بار دوّم باین دلیل که بدون در نظر گرفتن جوانب کار و بدون پیش‌بینیهای کافی دست بکار شده.

ترک بک