« هرمنوتیک ازدواج | صفحه اصلی | ایده‌هایی در باب سکوت – 9 »

ایده‌هایی در باب سکوت – ۸

هو

نوشتار، از یکسو، غیاب است (گسست مناسب از موضوع) و از سوی دیگر، پیوند. (یاد این بیت عبرت نائینی میفتم: ما پرتو حقّیم و نه اوئیم و هموئیم / چون نور که از مهر جدا هست و جدا نیست. – ربطی دارد؟) امّا سؤال اینجاست که اگر موضوع حاضر است، چه نیازی به نوشتن؛ و اگر موضوع غایب است، از چه مینویسیم؟ دست آخر اینکه، اصولاً پس چرا مینویسیم؟ آیا نه شاید باین خاطر که بگوییم نه تنها موضوع، که معنا و حقیقت هم غایبند؟ حقیقت هم ساکت است. اینگونه، رأی بلانشو، که معتقد بود نگارش همواره همراه با فاصله، مرگ و غیبت است، بیشتر قابل فهم میگردد: هر شکل نوشتار – در گوهر خود – وصیّتنامه‌ای است.
در زبان فرانسه، واژه (mots) و مرگ (morts) بهم بسیار نزدیکند؛ چراکه واژه و مرگ هم‌خانوادة سکوت‌اند و غیبت. واژه از جنس غیاب و نبودن چیزهاست؛ واژه، در حکم نفی آنهاست و چیزها را همراه با انکار به حیطة زبان میکشاند. این دستمایة فکری در حکم ژابس شاعر هم دیده میشود آنگاه که میگوید: در کتاب، نوشتار در حکم غیاب و صفحة سفید کاغذ در حکم حضور است. (آیا دریدا، مفهوم سکوت – silence – را از ژابس – شاعر مورد علاقه‌اش اخذ و کسب کرده؟)
بلانشو – با وامی از باتای – میگفت: ‘واژگان بمن هستی میدهند؛ امّا، گونه‌ای خاص و فردی از هستی. یعنی در حکم غیاب هستی هستند؛ یگانه حقیقت نبودنِ آنها.’ اینطور، نه تنها واژه و نگارش و گفتار، که معنا و حقیقت هم از جنس سکوت‌اند...

پ.ن. برای تفصیل بیشتر نگاه کنید به فصل فراسوی معنای کتاب ساختار و تأویل متن بابک احمدی (جلد دوّم)... بطرزی – بگمانم بی‌رحمانه – سکوت با هر چیز – و حتّا با حقیقت – مرتبط است که شاید، میراث طرز تلقّی شالوده‌شکنانه باشد که غیاب را بما مینمایاند. هرجا از حضور (Presence)، ردّی است؛ غیاب (Absence) هم هست. سکوتِ دریدایی – بگمانم – بر این پایه‌ها استوار است. بهرحال، پیش از این ایده‌های سکوت، خشنودم میکردند؛ حالا، خسته‌ام میکنند. نوشتن از سکوت، نوشتن از همه چیز است. باتای راست میگفت: ‘دو ایقان و نه بیش: در جهانیم و میمیریم.’ (حضور و غیاب؟) نمیدانم؛ شاید باز هم ایده‌های سکوت را ادامه دهم. فعلاً، برای تبرّک این هفته را به نقلی از بلانشو اختصاص میدهم. همه چیز را او گفته و نگفته.

بخشهای پیشین:
ایده‌هایی در باب سکوت - ۱
ایده‌هایی در باب سکوت - ۲
ایده‌هایی در باب سکوت - ۳ - میشل فوکو
ایده‌هایی در باب سکوت - ۴
ایده‌هایی در باب سکوت - ۵
ایده‌هایی در باب سکوت - ۶
ایده‌هایی در باب سکوت - 7