« آبیک | صفحه اصلی | هرمنوتیک، آموزش و رهایی »

خود ِ شعر منم ... و شما ...

----
افزوده:
اشعار نزار قبّانی را در "دمشق-آن‌لاین" ببینید. [اینجا]
آوازهایی را که از اشعار قبّانی ساخته‌اند، در همان سایت گوش کنید. [اینجا]
ممنون از عموی عزیزم، بخاطر لینک‌ها
----

هو

-- برای احسان، که ‘بلقیس و عاشقانه‌های دیگر’ را دوست دارد

مشکلتی مع النّقد
اَنّنی کلَّما کتبت قصیدةً باللّون ِ الاسود
قالوا انَّنی نَقَلتها عن عینیکِ...

مشکل ِ من با نقد این است
که هرگاه شعری به رنگ ِ سیاه نوشتم
گفتند که آن را از چشمانت رونویسی کرده‌ام...
(نِزار قبّانی – بخشی از شعرِ علی عینیکِ یَضبِط العالم ساعاتِه [جهان ساعاتش را با چشمان تو تنظیم میکند] ترجمة موسی اسوار)

نوشتن از نزار قبّانی (۱۹۲۳دمشق – ۱۹۹۸ لندن) شاعر عرب‌زبانِ خوش قریحة سوری – لبنانی دشوار است. قبّانی، شعر عرب را همگانی کرد و بقول البیّانی ‘قبله‌گاه بسیاری از نسلهای تازه‌ای بود که پیش از آنکه شعر ِ او را بخوانند نمیدانستند شعر چیست.’ [جالب اینکه قبّانی چندان دلخوشی از البیّانی نداشت و پیردختر نق‌نقو میخواندش] و بقول سهیل ادریس، ‘خود، مکتبی بزرگ در شعر عربی است.’ خود قبّانی نوشته ‘کدام نحله؟ خود را خسته نکنید و مکتب و مسلک برای من تعیین نکنید. من شاعری هستم که در هیچ طبقه‌بندی و وصف و شناسه‌ای نمیگنجم. نه سنّت‌گرا هستم؛ نه مدرنیستم؛ نه کلاسیست یا نئوکلاسیستم؛ نه رمانتیسیستم؛ نه سمبولیستم؛ نه سَلَف‌گرا هستم و نه فوتوریستم؛ نه امپرسیونیست یا کوبیست یا سورئالیستم... من معجونی هستم که هیچ آزمایشگاهی نمیتواند آنرا تجزیه و تحلیل کند... من معجونی از آزادی هستم...’
قبّانی شاعر عشق و سیاست است و جنگ. عاشقانه‌هایش مشهورترند و شاید او را بتوان مشهورترین عاشقانه‌سرای عرب خواند؛ امّا دفتر شعرِ دیگرش ‘حاشیه‌ای بر دفتر شکست’ نیز – که پس از شکست ۱۹۶۷ اعراب از اسرائیل سروده شده – مشهور است و داستانها دارد. شعرهایش از جنگ‌های داخلی لبنان و هجو اعراب هم خواندنی است.
نمیدانم بیشتر از قبّانی چه باید بگویم؛ شعرش بنظرم، علی‌رغمِ سادگی، سراسر پر است از تشبیه‌ها و تصویرهای زنده و جانانه. دفتر شعرش را که در دست میگیری تا ته میخوانی و زندگی میکنی در هوای عروس ِ جهان، بیروت. زنده میشوی از دمِ مسیحایی شعر و دل میسوزانی بر عشقِ از دست‌رفتة شاعر، بلقیس... بغداد را به چشم میبینی و شهزاد و شهریار را. باید شعرِ قبّانی را بخوانی تا بدانی شاعر شهیرِ قومی که به شاعرانگی مشهورند،‌چطور ذهنت را سراسر تسخیر میکند.
از شعر ِ قبّانی، سه کتاب خوانده‌ام و توصیه میکنم بخوانید. یکی ‘بلقیس و عاشقانه‌های دیگر’ است که موسی بیدج انتخاب و ترجمه کرده. کتاب، علاوه بر شعرها مصاحبه‌ای دارد با شاعر – که خواندنی است. دیگری، ‘تا سبز شوم از عشق (شعرهای عاشقانه و نثرِ نزار قبّانی)’ است که موسی اسوار انتخاب و ترجمه کرده و سه دیگر، ‘از سرودِ باران تا مزامیرِ گلِ سرخ: پیشگامانِ شعرِ امروزِ عرب’ است که باز از موسی اسوار است و فصلی از آن (صص ۵۲۳-۴۶۱) تعلّق به قبّانی دارد. کتاب نخست را نشر ثالث و بقیه را انتشارات سخن منتشر کرده‌اند. ترجمة بیدج را بر اسوار ترجیح میدهم. گیرم که ترجمة فارسی اسوار را عمران صلاحی بازخوانی کرده باشد.
دستِ آخر، شعرِ ‘کلمات’ را همین پایین بخوانید (ترجمه از موسی اسوار است و در متن عربی کمتر اعراب‌گذاری کرده‌ام). این شعر را – که از معدود شعرهای قبّانی است که زنی روایتش میکند – ماجده الرومی (Majida El Roumi) به آهنگ خوانده. (بسیاری شعرهای قبّانی به ترانه خوانده شده‌اند) دوست داشتید از اینجا داونلودش کنید. (ریل آودیو - ۱۲ دقیقه و ۱۳ ثانیه – 84/1 مگابایت)

«کَلِمات»

یسمعنی ... حین یراقصنی
کَلِماتٍ ... لَیست کالکلِمات
یاخذنی من تحت ذِراعی
یزرَعنی فی احدی الغیمات
والمَطَر الاسود فی عَینی
یَتَساقَط زَخّاتٍ ... زَخّات
یحملنی مَعَه ... یحملنی
لمساءٍ وَردیِّ الشرفات
و اَنا کالطفلة فی یدِهِ
کالرّیشةِ تحملها النّسمات
[یحمل لی سبعةَ اَقمار
بیدیهِ ... و حزمَةَ اغنیّات]
یهدینی شَمسا ً... یهدینی
صَیفاً ... و قطیعَ سنونوّات
یخبرنی اَنّی تحفَته
و اساوی آلافَ النّجمات
و بِاَنّی کَنزٌ ... و بِاَنّی
اَجمَل ما شاهَدَ من لَوحات
یروی اشیاء ... تدَوِّخنی
تنسینی المرقص و الخطوات
کلماتٍ ... تقلب تاریخی
تجعلنی امرأةً ... فی لَحَظات
یبنی لی قصراً من وَهم
لااَسکن فیهِ سِوی لحظات
و اعود ... اعود لطاولتی
لا شيءَ معی... الاّ کَلِمات

«کلمات»

آنگاه که با من به رقص برمیخیزَد
کلماتی به نجوا میگوید ... که چون دیگر کلمات نیست
مرا از زیر ِ بازو میگیرد
و در یکی اَبر مینشانَد
باران سیاه در چشمانم
نم‌نم ... نم‌نم میبارَد
مرا با خود به شامگاهی میبَرَد
که مهتابیهایش گلفام است
و من چون دخترکی در دستانِ او
چون یکی پَر که نسیمش میبَرَد
مرا در دستانِ خود
هفت قرصِ ماه ... و بسته‌ای ترانه می‌آرَد
به من آفتابی پیشکش میکند
و تابستانی ... و رَمة چلچله‌هایی
با من میگوید که ارمغانِ نفیسِ اویم
و با هزاران ستاره برابر
که من گَنجم ...
و زیباترین نگاره‌ای که دیده است
چیزهایی باز میگوید ... که دوار ِ سر نصیبم میکند
آنسان که رقصگاه و گامها را از یاد میبرم
کلماتی ... که تاریخم را باژگونه میکند
و در لحظاتی ... مرا زن میسازد
مرا قصری از وهم میسازد
که جز لحظه‌هایی چند
در آن سکنا نمیگیرم
و بازمیگردم ... بر سر ِ میز خود بازمیگردم
هیچ با من نیست ... جز کلمات