« آقا داوود | صفحه اصلی | ایفل »

مارگریت دوراس (1) - محمد میرزاخانی

هو
دوست خوبم، محمّد میرزاخانی پایان نامة کارشناسی ارشد ادبیات فارسی اش را در دانشکدة عتیقة ادبیات دانشگاه تهران با موضوع ساختارشکنی و ادبیات با تمرکز بر آثار دریدا و با نمرة بیست گذرانده است. گمان کنم هر کتابی را که نام ببری؛ یا محمّد آنرا خوانده یا دست کم اطلاعات مبسوطی درباره اش دارد. همین حالا داشتم فهرست منابع پایان نامه اش را نگاه میکردم. چیزی نزدیک به صد منبع فارسی و لاتین را شامل میشد؛ از نشانه شناسی و ساختارگرایی تا پساساختگرایی و تأویل و پست مدرنیسم و نظریه و نقد ادبی...
بگذریم؛ محمّد قول داده بود برای راز چیزی بنویسد. آنچه میخوانید، بخش اوّل نوشتة اوست دربارة مارگریت دوراس. شخصاً منتظر بخشهای بعدی هستم.

مارگريت دوراس (Marguerite Duras) - محمد میرزاخانی
ديده ايد چيزهايي را که آدم يک بار در يک زمانِ خاصی از زندگی اش , به شان برمي خورد ولی چندان عکس العملي نشان نمی دهد و بعد از مدتی دوباره همان چيز از جایِ ديگر دوباره سر بر مي آرد , و اين دفعه چنان آدم را شيدای خودش می کند که يک باره مثل کنه به جانِ آن قضيه افتاده و خود را در آن غرق می کند ؟ دوراس برای من چنين چيزی است . هم خودش و هم نوشته هايش . قطعاًچنان نوشته هايي فقط می تواند از قلم نويسنده ای مثل دوراس بيرون تراوش کند و باز قطعاً هم چون دوراس نويسنده ای , نمی تواند هم جز آن طور بنويسد .
دوراس برای من در اوج است ؛ هر نوشته اش را که می خوانم همواره اين تصوّرم استوارتر می شود که : نمی شود اين چيز را بهتر از اين نوشت . اوجِ اين مطلب همين است که دوراس نوشته است ! شايد تصوّر شود که بيش از اندازه عاشقانه می بينيم دوراس و نوشته هايش را . ولی قطعاً برايم چيزی هم جز اين نبوده . هر نوشته اش , هر سطر از سطرهایِ مکتوباتش , چنان زخمه ای بر دل و روحم می زند که آوایِ احساساتم را مدام در سراپای وجودم می شنوم .
اول بار مدرا توکانتا بيله را خواندم و آن شيدايیِ قلم را در آن شناختم . يک سالی , اما , گذشت تا اين نوشته کارِ خودش را بکند . يک سال بعد بود حدوداً که آن دوراسِ فروخفته در يادهايم با خماری لذت مدرا توکانتا بيله اش , دوباره مرا به سویِ خودش کشاند . اين بار تابستان80 ضربه یِ کاری را فرود آورد و به دوراس بازی ( يا بهتر است بگويم : دوراس خوانی ) مبتلايم کرد . و بعد به ترتيب هی آمدند : نوشتن همين و تمام , نايب کنسول , عاشق , بحر مکتوب , و ... .
قلمِ دوراس همانی است که می پسندم و دوست دارم و هميشه به دنبالش بوده ام . البته نبايد يادی از قاسم روبينِ عزيز و گرانمايه هم نکرد . روبين تقريباً اکثرِ نوشته هایِ دوراس را به فارسی در آورده است . البته چند کارِ ديگر او را مترجمانِ ديگری مثل رضا سيد حسينی , شيرين بنی احمد , و ... ترجمه کرده اند ولی به هر صورت از نظرِ حجم و کيفيتِ کار اصلاً با کارِ روبين قابل مقايسه نيستند ( واين البته هيچ چيزی از ارزش کارِ اين مترجمان بزرگوار نمی کاهد ) . در ضمن آن کارهايي را هم که مترجمانِ ديگر ترجمه کرده اند , روبينِ ديگر همه را از اول ترجمه نکرده . به هر رو , روبين آنقدر اين کارها را خوب از آب درآورده که گاه آدم واقعاً اين طور فکر می کند شايد از اين بهتر نمی شده دوراس را به فارسی برگرداند . آفرين به قلمِ روبين و سليقه و ذکاوتش .
قصدم اين است که در يک سری نوشته های پی در پی , به زندگی دوراس و چند تا از نوشته هايش نظری داشته باشم . زندگی اش بماند برایِ بعد . فقط مختصر همين که :
در 1914 در شهر جيادين در نزديکی سايگون ( در هندوچين ) به دنيا آمد و پس از گذراندن يک زندگيِ پر و پيمان در 1996 ( اسفند 1374 ) در پاريس درگذشت .
در مورد دوراس تا بحال به فارسی مطالب زيادی , چه در کتاب ها , و چه در مجله ها و روزنامه های کشور نوشته شده است . از جمله دو کتاب دربارة زندگی اش به فارسی برگردانده شده که درباره شان بعداً صحبت خواهم کرد . مقاله ها خيلی زيادند که در طول نوشته ها اشاره هايي به شان خواهد شد .
رامين جهانبگلوی عزيز هم ( که همواره عاشقِ نوشته هايش بوده ام و بيشتر از هر کس با او مدرنيته را زندگی کرده و دريافته ام ) مقاله ی بسيار کوتاهی در مدرن ها ی خود دارد که عنوانش هست :
مادگريت دوراس رسوا کنندة واقعيت جهان . برای اطلاعات بسيار اجمالی و در عين حال به درد بخور نوشتة خوبی است .
کتاب های دوراس هم که نسبتاً زيادند . چند تا را که بالاتر گفتم و چند تایِ ديگر هم اين ها هستند : درد , اميلی اِل , حيات مجسم , عشق , گفتا که خراب اولی , بارانِ تابستان , شيداييِ لُل.و.اشتاين , و ...
حال به تناسب و تناوب , دربارة کارها و زندگی اش و گاه هم دربارة نظر منتقدان و نويسندگان ديگر دربارة او , چيزهای کوچکی خواهم نوشت .